Tomo 10. ÍNDICE DE LAS COSAS MÁS NOTABLES.

ÍNDICE DE LAS COSAS MÁS NOTABLES. 

Abades simultáneos en un mismo monasterio. 103 - 257.

Adoptivos (error de los). V. Félix. 

Adriano I, papa: su carta contra el error sobredicho. 22.

Adulfo, obispo de Pallás: se le permitió, durante su vida, conservar aquella sede separada de la de Urgel. 87 - 251. 

Agobardo: escribió contra los errores de Félix, obispo de Urgel. 25 sig.

Aiguatebia, lugar. 155.

Aimerico, obispo de Roda. 118 - 279 - 284.

Alaon (monasterio de): confirmación de sus posesiones. 58. - su sujeción. 167. 

Alcuino: sus escritos contra Félix, obispo de Urgel. 24.

Alós, lugar. 187.

Amelio: no fue obispo de Urgel. 145. 

Años de la Encarnación: se tomaron alguna vez por años Julianos. 94 sig.

Árabes: dominaron poco en el norte de Cataluña. 19.

Archivos: debieran ser registrados segunda vez por los anticuarios. 186. 

Ardevol, lugar. 42 - 226.

Ardocale, lugar: dedicación de su iglesia. 73 - 242. 

Arnulfo, obispo de Roda. 164  - 167 - 323.

Artesia, lugar. 161.

Aviá, lugar: dedicación de su iglesia. 85. 

Bages (monasterio de): dedicación de su iglesia. 109.

Baltarga, lugar: dedicación de su iglesia. 73.

Batalla de Córdoba: su época. 125 sig.

Beato, abad de Liébana: impugnó los errores de Félix, obispo de Urgel. 22 - 63. 

- obispo ignorado de Urgel. 62 - 238.

Bellera (S. Ginés de), monasterio: cedido al de Gerri en el siglo VIII. 32 sig. - 36 - 221. 

Benviure (Beviure; Benevivere), lugar. 183. 

Borrell, obispo de Roda: confirmado por S. Ermengol, obispo de Urgel. 136 - 167 - 288 - 291. 

Bucranense (valle). 115 - 263. 

Cabrera (vizcondado de): no era propio del condado de Ausona. 176. 

Calordo, abad de S. Saturnino de Tabernoles en el siglo VIII. 41 - 225 - 233. 

Canavite, lugar: dedicación de su iglesia. 83. 

Canónica Aquisgranense: cuando se introdujo en Urgel. 52 - 122 - 134. 

Caralps, lugar (Cheros albos): dedicación de su iglesia. 112 - 261. 

Cardona (vizcondado de): sus primeros poseedores. 157. - dedicación de la iglesia de esta villa. 173. 

Carlo Magno: diósele el título de emperador aun antes de serlo. 36 sig. - y hasta que lo fue no usó en sus diplomas de la nota de la indicción. 38. 

Carlos el Simple, rey de Francia: desde qué año contaron nuestros notarios su reinado. 83 - 84 - 92 - 93. 

Castell, lugar. 186.

Castriserra, lugar: dedicación de su iglesia. 85. 

Cesario, abad de Monserrate: es cierto que se intituló arzobispo de Tarragona. 110. 

Chintila, príncipe godo (rey): reinaba en Cataluña al tiempo que D. Pelayo en Asturias. 19. 

Ciudad, lugar así llamado: dedicación de su iglesia. 104. 

Códice de cánones. 5.

Códices varios: 12 - 13 - 59 - 216 - 235 - 257.

Codinet (S. Clemente de), monasterio; reunido al de Tresponts. 119. 

Concilios: solían firmar sus cánones aun los obispos no llamados a ellos. 8.

-  noticia de varios Toledanos. 7 - 14 - 15 - 16 - 17 -  18. - de Lérida 524 o 546. 9. - de Valencia 546. 14. - de Zaragoza 592. 15. - de Barcelona 599. ibid. - de Narbona 788. 22. - de Frioul 791. 23. - de Ratisbona 792. ibid. - de Francfort 794. ibid. - de Aquisgrán (Aachen) 797. 24. - de Urgel 799. ibid. sig. - 30. - de Tusi 860. 68. - de Fontanes. 70 - 75. - de Porto. 70 - 82. - de Urgel 892. 70 - 75. - de Barcelona 906. 86. - de S. Tiberio 907. ibid. - de Junqueras 909. ibid. - de Fontcuberta (Foncuberta) 911. 87 - 250. - pruébase la existencia de este concilio contra las cavilaciones de Masdeu. 89. - de Urgel 991. 117. - de Barcelona y Vique 1002. 120 sig. - de Narbona 1043. 146 sig. - 183. - de ibid. 1055. 187. - de Jaca 1063. ibid. - de Gerona 1068. ibid. - de Tortosa 1429. 180. - Tarraconenses: necesidad de formar una colección entera de ellos. 195 sig. - escasa noticia que da de ellos el cardenal Aguirre. 196. - plan de la colección general, 202 sig. - disertaciones que deben acompañar a la obra, y concilios de que debe tratar. Ibid. sig. 

Concurrente: qué es 137. (en las datas, fechas)

Condados de Cataluña: hasta fines del siglo VIII y parte del siguiente estuvieron muchos reunido en una sola persona. 34. - eran entonces beneficios cuando más vitalicios. 37 sig.

Consagración y dedicación de las iglesias: palabras sinónimas para los antiguos. 51. 

Corepíscopos: qué eran. 141. 

Cronología: observaciones necesarias en la de los reyes de Francia. 108. 

S. Ctesifon (Tesifón): no fue obispo de Urgel. 4. 

Cuxá (S. Miguel de), monasterio: su fundación. 69. - dedicación de su iglesia. 111. 

Curticita, lugar: propio de la sede de Urgel. 142. 

Decurias: qué eran. 296. 

Egigano, obispo de Urgel. 7 - 14.

Elipando, arzobispo de Toledo: sus errores. V. Félix.

Engilberto: no fue obispo de Urgel. 95. 

Enrique, rey de Francia: variedad con que los notarios contaron los años de su reinado. 163 - 165 - 183. 

Entredicho: ejemplar de uno puesto en el siglo X. 117 - 278. 

Era.: tomábase esta palabra algunas veces por año de la Encarnación. 73.

Eriballo, obispo de Urgel. 156. - su ascendencia. 157. - fue vizconde de Cardona. 158 - 176 - 321. - su testamento. 175 - 326. - y muerte. 177 - 332. - es tenido por santo. 180.

Ermemiro, obispo intruso en la sede de Gerona. 70.

Ermengol: etimología de este nombre. 129.

S. Ermengol, obispo de Urgel. 124. - 129 - 306. - si fue ordenado simoniacamente. 130 sig. - 285. - época de su muerte. 145 sig. - circunstancias de ella. 151 - 309. - principio de su culto. 152. - iglesias dedicadas a su nombre. 154. - oficio que se rezaba en su fiesta. 155 - 312. - su patrocinio, reliquias &c. 155 sig.

Ermengol I, conde de Urgel. 119 - 123 - 131. 

Ermengol II, idem. 144 - 161 - 165. 

Ermengol III, idem. 184 - 187. 

Ermengol VI, idem: heredado en Castilla, donde le pagaban parias los reyes de León. 185. (Pedro Ansúrez, Anzures, Peransúrez y variantes; Valladolid)

Err, lugar: dedicación de su iglesia. 97 - 98. 

Escrituras de homenaje y fidelidad: cosas que en ellas deben notarse. 132 - 192 - 336. 

Esteban VI, papa: condenó a Sclua (conocido como Selva) y Ermemiro, ob¡spos intrusos en Urgel y en Gerona. 70. 

Estoll, lugar: dedicación de su iglesia. 93. 

Eterio, obispo de Osma: impugnó el error de Félix, obispo de Urgel. 22. 

Exalada (S. Andrés de), monasterio en el valle de Conflent: su origen. 68. 

Félix, obispo de Urgel: su patria. 20. - origen de su error acerca de Jesucristo. 21 sig. - impugnación de él. 22. - y condenación en varios concilios. Ibid. sig. - su deposición y muerte. 25 - 39. - injustamente acusado de haber muerto en el error. Ibid. sig. - su santa vida y celo por la fe. 27. - tenido por santo. Ibid. - motivos que hay para dudar de los crímenes que le imputan los historiadores. 28. - plan de una apología que pudiera escribirse en su defensa. Ibid. sig. - noticia de los que le habían seguido en el error. 41 - 44 - 225.

Feria: la de Urgel en el siglo XI. 184.

Florencio, obispo dudoso de Urgel. 56.

Fredelao, conde de Cerdaña en el siglo IX. 49 - 228.

Frontiñá, lugar: dedicación de su iglesia. 84. 

Froya, obispo de Vique. 112 - 116. 

Gelida, lugar. 127. 

Gerona (iglesia de): la única que conserva la celebración del sínodo anual. 211. 

Gerri (monasterio de): privilegio de su abad cuando iba al sínodo de Urgel. 33 - 224. 

Golderico, obispo dudoso de Urgel. 79 - 247.

Gondemaro, obispo de Gerona. 116.

Guadallo: no hubo tal obispo en Urgel. 172.

Gualter (monasterio de): su fundación. 193.

Gudila, obispo de Urgel. 7 - 15.

Guillermo Guifredo, idem. 181. - si fue simoniaca su promoción, ibid. - su muerte violenta. 189 sig. - causas de ella. 190 - 336.

Guils, lugar: dedicación de su iglesia. 182. 

Guislaberto, obispo de Barcelona: su consagración. 146. Guisona, ciudad: conquistada de los moros por S. Ermengol. 143. - sus límites. 144 - 294.

Hichila, lugar: dedicación de su iglesia. 85. 

Imágenes (adoración de las): el concilio de Francfort de 794 condenó el dogma católico por no haber sabido leer el canon de Nicea. 23 sig.

Indicción: no la usó Carlo Magno antes de ser emperador; pero la usaban otros en Francia. 38. - está equivocada en muchas escrituras, acaso porque los notarios siguieron otra cuenta que nosotros. 43. - solían anticiparla contando en el Septiembre la del año siguiente. 105 - 107. 

Ingoberto, obispo de Urgel. 69. - arrojado de esta silla por Sclua. 70. - y restituido con la autoridad del papa y de varios concilios. Ibid. 

Isona. V. Sidona. 

Jacinto: si fue obispo de Urgel. 17.

Jorge, obispo de Vique: año de su elección. 95. 

S. Justo, obispo de Urgel. 7. - noticias de sus hechos. Ibid. - y de su culto. 10. - y de sus escritos. 11. - y de un sermón suyo inédito. 12 - 216 sig. - su patria. 218. 

Kabrils, lugar. 186. (Cabrils)

Keralt (Queralt), lugar: propio de la iglesia de Urgel. 120.

Lacorre, lugar: dedicación de su iglesia. 83. 

Laidrado, obispo de Lyon: si es el mismo que Leideredo, obispo de Urgel. 25 - 30 - 44 - 46. 

La Torre, lugar: dedicación de su iglesia. 93 - 165 - 325. 

Leiderado, obispo dudoso de Urgel. 40 sig. - 225. 

León VII, papa: no es suya la bula que se le atribuye en favor del monasterio de Ripoll. 65 - 100 - 101. 

Leuberico, obispo de Urgel. 17 sig 

Leuderico, idem. 15. 

Leyes godas: regían en Cataluña. 143. (y sus reyes eran los de Francia)

Lillet, lugar: dedicación de su iglesia. 57 - 231.

Livia, lugar: corte del condado de Cerdaña. 50 - 230. 

Llor (castillo de): su conquista. 143 - 295.

Lordense (valle): su monasterio se reúne al de Tabernoles. 141. 

Lotario, rey de Francia: cuenta que los notarios siguieron de los años de su reinado. 107 sig. - 112. 

Maluenda (Tomás de): primer borrador de su obra de Anti-christo. 201. 

Marca (Pedro de): yerro notable de este escritor. 67. 

Marca Hispánica: equivocaciones que hay en esta obra.

52 - 56 - 57 - 59 - 66 - 71 sig. - 76 - 86 - 99 - 102 - 115 - 123 - 126 - 127 - 130 - 144 - 166 - 172 - 174 - 179 - 182 - 185 - 193. 

Marcelo, obispo de Urgel. 14. 

Marracino, obispo de sede no conocida: confinado en Toledo. 8. 

Masdeu: impugnado. 75 - 89 - 110. 

Matfredo o Macfredo, conde del siglo IX. 64. - 61. (Manfredo, Manfred)

Maurelio o Maurello, obispo de Urgel. 7 - 16. 

Merles, lugar: dedicación de su iglesia. 74. 

Meyá (iglesia de): su construcción: inscripción antigua de ello. 162. 

S. Miguel (capilla de): fundada por S. Ermengol en Urgel, y no en Vique. 148. 

Miro, hijo del conde Wifredo II. 91. 

Monasterios: reunión de algunos. 94 - 119 sig. - 141 - 252. 

Mur (monasterio de): dedicación de su iglesia. 188. 

Nantigiso, obispo de Urgel. 82. 

Navés, lugar. 110. 

Nicolone, lugar. 99. 

Nifridio, obispo de Egara: cuando comenzó su pontificado. 7 - 9. 

Obispados: su erección y dependencia metropolítica debe arreglarse al bienestar de los señoríos temporales. 169.

Obispos: pudo haber dos en una misma iglesia. 39. - eran confirmados mediante el consentimiento de todos sus comprovinciales. 95 - 138. - uno nombrado antes de la muerte del antecesor.  118 - 130 - 285. - otro confirmado por un obispo sufragáneo. 136 sig. - 288 sig.

Obispos de Urgel: su catálogo impreso equivocado. 3. - catálogo antiguo de ellos. 5 - 215. - los anteriores al siglo VI están ignorados. 6. - y también son dudosos los de la época de la invasión de los árabes. 19. - aunque es verosímil que no se interrumpió su serie. Ibid. 

S. Olaguer, obispo de Barcelona: tierras con que le dotaron sus padres cuando entró canónigo de aquella iglesia. 154. 

Oriol, lugar. 177.

Pallás (obispado de): mandado suprimir. 77. - cómo continuó separado del de Urgel, y trasladado a Roda. 88. 

Paradiso, lugar: dedicación de su iglesia. 102. 

Parias: las pagaban los moros a los condes de Urgel. 184 sig. - y también los reyes de León (a Ermengol, conde de Urgel; Valladolid). 185. 

Pascual (Jaime): autor de una disertación sobre el obispado de Pallás. 87 - 98 - 103. 

Paz y Tregua: penas puestas a sus infractores, y conmutación de ellas. 188. 333. 

Pera de Sogar, lugar. 187. 

Perles, lugar. 186.

Petra fulgenti, lugar: dedicación de su iglesia. 106. 

Pino santo (monasterio de): su dotación. 108 - 259. 

Ponce Borrell, conde de Urgel: novedad que su nombre causa en la cronología de aquellos príncipes. 163. 

Posedonio I, obispo de Urgel. 49. 

Posedonio II, idem. 54. 

Prescripción: término de ella para los beneficios eclesiásticos. 87. 

Proyectos literarios: fácilmente se conciben, y se ejecutan con dificultad. 201. 

Purgaciones canónicas. 77 - 191 sig. - 336. 

Raimundo, marqués y conde de Tolosa, Pallás, Anao &c. 32 sig. - 221. 

Ranario, obispo de Urgel. 16. (Rainer en Alemania conozco alguno; Rainiero)

Raudulfo, idem, dudoso. 32 sig. - 222 sig.

Ribagorza (condado de). V. Roda.

Roberto, rey de Francia: algunos notarios calendaron las escrituras por los años de su muerte. 159.

Roda (obispado de): derecho que sobre él pretendieron tener los obispos de Urgel. 88 - 139 - 166 sig. - uno de sus obispos confirmado por el de Urgel. 134 - 140 - 288 - 291.

Rodulfo, obispo de Urgel: no fue monje de Ripoll. 96.

Romano, papa: su bula a Servus-Dei, obispo de Gerona, mal corregida por Balucio en la fecha. 71 sig. - defendida contra el pirronismo de Masdeu. 75. 

Salagosa, lugar: dedicación de su iglesia. 93.

Salices, lugar: dedicación de su iglesia. 65. 

Salinuas, lugar. 103 - 257.

Salla, obispo de Urgel. 106 - 113 sig. - época fija de su muerte. 124 sig. 

Santa Grata (monasterio de). 54. - 183.

S. Saturnino: fue el primero que predicó la fe en Cataluña después de los apóstoles. 6 - 48.

Scales (S. Pedro de) (Escales) monasterio: su origen. 93 - 104 sig. 

Sclua: verdadero nombre del obispo intruso en la sede de Urgel a fines del siglo IX. 71 - 74 - 76 - 247 - noticia de su intrusión y deposición. 70. - dudas sobre las circunstancias de este suceso. 71 sig. - 75 - el cual sin razón tiene Masdeu por enteramente fabuloso. 75 sig. - conjeturas sobre su patria. 77 sig. - y muerte. Ibid. - donación testamentaria del mismo. Ibid. 244. 

Segre, río: corrupción del Sicoris romano. 117. (Hay varias versiones del nombre)

Selva: llamado así equivocadamente Sclua, obispo intruso en Urgel. V. Sclua 

Seniofredo, conde de Urgel en el siglo IX. 61. 

- idem, en el siglo XI. 186.

Serrateix (monasterio de): su fundación. 111. 

Servus servorum Dei: frase común a obispos y reyes. 123. 

Sidona, ciudad: si es la Isona moderna. 104.

Sigberta, lugar. 159. 

Simplicio, obispo de Urgel. 15. 

Sínodos: tributo que se pagaba en ellos. 113 - 186 - 258 - 262 - 269 - 271. - eran dos cada año. 116. - sus constituciones deben tener lugar en la colección general de los concilios Tarraconenses. 204. - utilidad de su celebración. 211. 

Sisebuto I, obispo de Urgel. 50.

Sisebuto II, idem. 56.

Sogra mortua, lugar. 228.

Solsona: primera dedicación de su iglesia. 188. 

Términos: señales con que se demarcaban los de los pueblos y heredades. 296. 

Testamentos sacramentales: qué eran. 147 - 174. - se hacían dentro de los seis meses de la muerte del testador. 150 - 175. 

Tiufado y princeps cocorum (quoquorum): oficios subalternos de los condes. 49. 

Tumbo y Becerro: qué es. 40. 

Turrefracta, lugar. 189. 

Tuxen (villas de). 144 - 337. 

S. Urbicio: no fue obispo de Urgel. 4.

Urgel (condado de): no pertenecía a la Septimania francesa. 66. 

Urgel (iglesia de): conserva escrituras originales las más antiguas de España. 31 . - época de su restauración. 51. - e introducción de la canónica Aquisgranense en ella. 52. - 122 - 134. - su jurisdicción sobre el territorio de los obispados de Pallás y de Roda. 88 - 134 - 139 - 166. - clero que en ella había en el siglo X. 117 - 272. - sus prepósitos los elegía el capítulo. 149. - su dedicación. 172. - vestidos antiguos de su clero. 180.

Valencia: si es la patria de S. Vicente Mártir. 218.

Verennetano (pago): a qué territorio pertenecía. 59 - 234.

Vergi, ciudad antigua: no es el Urgel moderno. 4. (Berja)

S. Vicente Mártir: sermón inédito de este santo, predicado por S. Justo obispo de Urgel. 12 - 216. - su sepulcro, y traslación de su cuerpo. 218. - observaciones sobre su patria. Ibid.

Victoria y Emparán (Sebastián de), obispo de Urgel. 3.

Vico, y sede Vico: así era también llamada Urgel, y no solamente Vique. 148.

Vique (iglesia de): absuelta del tributo que le impuso la de Narbona. 86.

Vivas, obispo de Barcelona. 117.

Vizcondados: su división y títulos son posteriores al siglo XII. 176.

Wadallo, obispo intruso de Vique. 101 - 255.

Wifredo II (el velloso), conde de Barcelona: verdadera época de su muerte y lugar de su sepulcro. 91.

Wifredo III, idem: su muerte y sepulcro. Ibid.

Wigo, obispo de Gerona: su entronización. 86.

Wisado I, obispo de Urgel. 64.

Wisado II, idem. 80 - 94 - 100. - su parentela. 101 - 109.

Yel, lugar. 165 - 323.

XXXV. Scriptura satisfactionis episcopo Urgellensi exhibitae pro infractione treguae Domini, anno MLXIX. (1069)

XXXV. 

Scriptura satisfactionis episcopo Urgellensi exhibitae pro infractione treguae Domini, anno MLXIX. (1069) (V. pág. 188.) 

Ex arch. eccl. Urgell. 

In nomine summae et individuae Trinitatis. Haec est carta donationis, quam Bernardus Ihoannis, et uxorem eius Adaledis nomine, et filius eius, idest, Petrus, et Eriballus, et Ugonem clericus, et Guillermus, nos simul in unum donatores sumus Domino Deo, et sanctae Mariae matris eius, et canonicae eius genitricis. Pro hac causa quia ego Bernardus fui inpeditus in causa homicidae in treguam Domini, et pro hac culpa secundum canonicae regulae a proprio meo episcopo fui deputatus in exilio. Et quia ego Bernardus maria non possum transire, nec omnia quae possideo derelinquere, quaesivi misericordiam a pontifice meo Guillermo, et ad suos archidiachonos, et ad suis clericis. Et ego Willelmus episcopus recogitavi misericordiam Domini, quam dixit discipulo suo Petro: si peccaverit in te frater tuus, dimitte ei usque septies; et non dixit Dominus septies, sed usque septuagies septies. Et ego Bernardus, quia maiora non possum facere, pergi ad sanctum Petrum, et ad sanctum Iacobum; et hoc ex paenitentia, quod potui facere, feci. feci. Et quia ego secundum canones non potui quod facere deberem per iussionem pontifici mei domni Guillermi, et sui archidiachones, et suis clericis, dono de meo alodio, id sunt, terras, et vineas, simul cum uxore mea, et cum filiis meis supra dictis, nos simul in unum donatores sumus exponte et bona voluntate Domino Deo, et matris eius Ienitrici, et suae canonicae, modiatas duas de vineas, qui nobis advenerunt per parentorum nostrorum, aut per comparacione, vel per ullasque voces; et sunt ipsas vineas in fines Cardona, in locum que vocant Nitols. Et afrontat ipsas vineas, modiata I. de parte orientis in ipsa strada publica, et in terra et in vinea de nos donatores, de meridie in ipso torrent, qui discurrit per tempus pluviarum, de occiduo in terra et in vinea de nos donatores, a parte vero circi ¡n vinea de Mir Seniol; et alia modiata de parte orientis in terra et in vinea de nos donatores, de meridie in terra et in vinea de nos donatores, de occiduo in terra et in vinea de nos donatores, a parte vero circi in ipso torrent. Quantum infra istas afrontaciones includunt, et isti termini ambiunt, sic donamus Domino Deo et sanctae Mariae, propter hoc quod superius scriptum est, cum exiis vel regresiis earum, et est manifestum. Quem vero praedicta omnia, quod superius resonat, de nostro iure in suo tradimus dominio et potestate. Quod si nos donatores, aut ullus aut ullusque homo vel faemina, qui contra ista donatione venerit pro inrumpendum, non hoc valeat vindicare, sed componat haec omnia in duplo cum sua inmelioratione, et in antea ista donatione firma permaneat modo, vel omni tempore. Facta ista donatione III. Idus Madii, anno VIIII. regni Philippo rege. = Sig+num Bernardi Ioani. Sig+num Adaleiz. = Sig+num Petrus. = Sig+num Eriballi. = Sig+num Ugo Bernardus. = Sig+num Guillermus, qui ista donatione fecimus scribere et firmavimus, et testes firmare rogavimus. = Fulchone archidiachonus +. = Bernardus abba +. = Gerallus sacerdos subscribo. = Mironis sacrichustus. = Reymundus. = … scriptor qui hoc scripsit et subscripsit die et anno quo supra.

XXXVI. Convenientia inter Guillelmum Guifredi episcopum Urgellensem, et Raimundum Fulconis vicecomitem Cardonae.

XXXVI. 

Convenientia inter Guillelmum Guifredi episcopum Urgellensem, et Raimundum Fulconis vicecomitem Cardonae. (V. pág. 191.) 

Ex autogr. in arch. ducis Cardonae ap. Barcinonam. 

Haec est convenientia, qui est facta inter Guilielmum episcopum, et Reimundum Fulconis vicecomitem (et) Willa mater et vicecomitissa. Convenit praedictus episcopus ad supra scriptum vicecomitem, et vicecomitissam, ut iuret supra sacro altario manu propia, aut per suum militem, quia predictus episcopus non interfecit Fulconem vicecomitem, neque inconbravit manibus propriis ad mortem. Et si fecerit hoc sacramentum per suo militem, et supra scriptus Reimundus et mater eius voluerint destornare ipsum sacramentum per batalla, non so debed; et si fuerit victus, emendet ipsam mortem predictus episcopus de supra scriptum Fulco vicecomite, sicut iudicatum fuerit a nobilioribus ominibus per usum. Et so (si) supra scriptus episcopus fecerit predictum sacramentum manu propria, predictus vicecomes, et mater eius faciant finem cum predicto episcopo de mortem supra scripto Fulchone sine engan. Et similiter faciat supra scriptam facere Fulco filius predictae Gillae (Willa antes; W : G), et filius comitissae. Et convenit predictus episcopus ad predictum Reimundum vicecomitem, ut donet ei ipsum kastrum de Sanauga (Sanahuja), cum eius terminos, per fevo, in tali modo, ut Eriman accipiat eum per manu vicecomitis, salva fidelitate de predicto episcopo; et similiter faciant alii kastellani, (: catalanes = castellanos) quas episcopus ibi miserit; et donet episcopus ad predictum Reimundum dominicatura de terris et vineis infra terminos de predicto kastro ad kausimentum de predicto episcopo, et donet ei ibi duos obtimos omines cum illorum decimis sive serviciis, excepto ipso servicio quod debent facere ad Eriman. Et convenit predictus episcopus ad predictum vicecomitem, ut donet ei ipsa parrochia de Tuxen, simul cum ipsa parrochia de Mugpolto, et ipso fevo, qui est in ipsa parrochia de Tuxen, sicut Ermengaudus episcopus dedit eum ad Bermudo vicecomite. Et hoc faciat predictus episcopus de supra dictas ecclesiis, et de supra dicto fevo de Tuxen usque ad Pascha Domini primum veniente. Et si non potest hoc facere usque ad Pascha Domini, faciat hoc usque ad festa sancti Michaelis, qui erit post ista prima Pascha; et emendet ipsa expleta, qui exierit de ipsas parrochias, et de ipso fevo, de Pascha in antea usque ad festa sancti Michaelis. Et si supra scriptas ecclesias usque ad predictos terminos non potest deliberare sine enganno, donet alias parrochias, et alio fevo, aut aliam terram, ad predicto vicecomitem, qui minus illi non valeat ad illos terminos supra scriptos. Et ipsa emenda minus non valeat; et faciat eam de ipsa sede de sancta Maria usque ad Sanauga, et aud de Segre usque ad collo de Monte maiore. Et hoc faciat predictus episcopus sine enganno de predicto vicecomite. Et convenit predictus Reimundus vicecomes ad predictum episcopum, ut siat suos (suus) omo comanditus, et iuret ei fidelitatem el adiutorio sine enganno. Et comendet ei fratrem suum Fulconem in ominatico; et similiter iuret ei predictus episcopus ad predictum Reimundum adiutorium sine engan. Et convenit predictus episcopus ad Reimundum vicecomitem, ut recipiat fratrem suum Fulconem in ominatico, et donet ei de suo avere ad laudamentum de predicto vicecomite, et matrem eius. Et convenit predictus episcopus ad predictum vicecomite, ut donet ad predictum fratrem eius Fulconem ipsa primera onore, que adaperta fuerit in ipsa sede de sancta Maria, de ipsos clericos, qui laudaverit predictus Reimundus cum suos omines, excepto ipsas sacristanias et ipso onore qui est de Reimundo Bernardi, et de filio suo. Et hoc quod superius scriptum est, faciat predictus episcopus sine enganno de predicto vicecomite et mater eius. Et similiter predictus vicecomes et mater eius faciant hoc quod superius scriptum est sine enganno ad predicto episcopo. Et dedit predictus episcopus X. hostaticos in potestatem de predicto vicecomite, et vicecomitissa, per XX. milia solidos, ut faciat hoc quod superius scriptum est. Et si mine fecerit, predictos hostaticos mitant se in potestatem de predicto vicecomite, et mater eius, et redimant se unusquisque dua milia solidos, qui valeant XL.a uncias auri Barchinonae. Et hoc faciat predictus episcopus quod superius scriptum est ipso die Iovis primo veniente post festivitatem sancti Michaelis; et si in illo remanserit si es non abet sine engan, ad alio die Iovis primo veniente predictos ostaticos, qui in causae huius fuerint nominati ex parte episcopo, mittant se in potestate de predicto vicecomite et matre eius in kastrum de Cardona, sine illorum engan. Et redimat se unusquisque duo milia solidos, sicut superius scriptum est. Et similiter dedit predictus vicecomes et mater eius ad predictum episcopum X. ostaticos, per XX. milia solidos, ut faciant hoc quod superius scriptum est. Et si mine fecerint, predictos ostaticos mittant se in potestate de predicto episcopo, et redimant se unusquisque duo milia solidos, qui valeant XL. a uncias auri Barchinona. Et hoc faciat predictus vicecomes et mater eius quod superius scriptum est, ipso die Iovis primo veniente post festivitatem sancti Michaelis. Et si in illis remanserit si es non abent sine enganno, ad alio die Iovis primo veniente predictos ostaticos, qui in chausae huius fuerint nominati ex parte vicecomitis et mater eius, mittant se in potestate de predicto episcopo in kastrum de Sanauga sine suo engan. Et redimant se unusquisque dua milia solidos, sicut superius scriptum est. Et si predictus episcopus, aut vicecomes, aut vicecomitissa, unum ex predictis es abuerint sine engan, transacto ipso es mandet ipso placitum ad ipsos qui non abuerint es; et si remanserit que ipso placito infra XV. dies non mandaverit, et ipsa conveniencia, sicut superius scriptum est, non fecerit, suos ostaticos incurrant, sicut superius scriptum est, per priorem placitum, et alios hostaticos siant soluti. = Haec sunt nomina ostatocorum, quas vicecomes et mater eius miserunt in potestatem de predicto episcopo: Bernardus abba, Borrellus Bonifilio, Arnallus frater eius, Onofredus Dachonis, Miro filio eius, Guilelmo Mironi, Berengarius Ermemiri, Ermemirus pater eius, Rotlandus Guitardi, Bremon Seniofredi. = Haec sunt nomina ostaticorum, quas episcopus misit in potestate de predicto vicecomite et mater eius vicecomitissa: Dalmaz Isarno, Remon Gautelmi, Ermengaudus Mir, Ekard Miro, Eriman de Sanauga, Poncius eius filius, Arnaldus Trasver, Bernard Dalmaz, Remon Remon, Bernardus Isarno.

XXXIV. Testamentum Eriballi Urgellens. episcopi, anno MXL. (1040) conditum.

XXXIV. 

Testamentum Eriballi Urgellens. episcopi, anno MXL. (1040) conditum. (V. pág. 174.)

Ex autogr. in arch. ducis Cardonae apud Barcinon.

In nomine sanctae, summae, et individuae Trinitatis. Istae sunt condiciones, vel legales manifestationes de ultima voluntate condam Eriballo episcopo. Et est publicatum infra metas legale temporum (6 meses después de la defunción), in ecclesia sancti Vincentii Cardonensis oppidi, ab ipsis electis vel advocatis testis elemosinariis, sicut a prefato conditore Eriballo episcopo ordinatum vel constitutum est in suo testamento, quem ille manu propria subscribendo roboravit, et testes, subscriptores, vel roboratores ibidem accedere rogavit. Advocati testes, vel electi elemosinarii nomina haec sunt in comitatibus Gerundae, Ausonae, Minorissae, seu Cardonae, atque Urgelli, necnon et Barchinonae. In primis, Ermesindis comitissa, et Raimundus archidiaconus Gerundensis, et Willelmus abbas sancti Vincentii Cardonensis, et Adalbertus Seniulfi, et Bonifilius de Falcs. Et de comitatu Urgellensi domnus Arnallus Mironis, et Erimannus Mironis, et Seniofredus sacrista, et Aureolus clericus. Nos vero predicti testes vel elemosinarii publicamus extremam voluntatem iam dicti defuncti Eriballo episcopo, sicut sumus edocti, quidam ex nobis ab ipso conditore, et reliqui ab ipso testamento, quoram plurimis testibus subterius adnotatis, sive in presencia de Ioçbert (Iozbert más arriba) sacer, et Martino sacrista, et Suniario Donuç, et Bernardo Iohanne, et Willelmo Galin. Et insuper proferimus testes presenciales... istis... legaliter proferre testimonium quod ita in veritate permanet. Quod ita verum est, sicut a nobis ordinatum vel translatum est de iam dicto testamento in as presenciales condiciones sacramentorum. Idcirco nos testes, idest, Arnaldus Mirone, baidle (batle, batlle, baile, bayle : bajulus ?) et elemosinari (limosnero; elemosina y variantes : limosna, donación en testamento), et Bonifilius de Falcs, et Onofredus Dach, et Wilelmus abbas, et Borrellus scolasticus, atque exaratore de ipso testamento, quas proferunt iam dicti testes elemosinarii, simul cum iam dicto Arnallo baidle vel elemosinari, iuramus per Deum vivum et verum, quem in Trinitate veraciter colimus, vel adoramus, super altare sancti Petri in Calaph, quia presentialiter vidimus, et audivimus, quando prafatus Eriballus episcopus, corundam ex novis videntibus, ordinavit, vel iniunxit in sua incolomitate, loquela plena, et memoria integra, ut si quocunque modo mors illi advenisset, antequam alium testamentum fecisset, ut licitum fuisset predictis suis elemosinariis omnia sua distribuire, quemadmodum in suo testamento insertum vel constitutum invenerint. Et ego Bonifilius de Falcs, et Onofredus Dach, et Wilelmus abbas, testificamus per super adnixum sacramentum, quia vidimus ei post peractum testamentum conlaudare et auctoriçare ipsum testamentum. In primis iussit dare sedis Urgellensi ecclesiae beatae et gloriosae virginis Mariae, seu eius canonicae, alodium de Tenes, cum fisco et parrochia ipsa, et cum omnibus sibi pertinentibus. Et si quis de proximis suis voluerit tollere, aut tulerit, aut tolli mandaverit, aut quocumque modo contradixerit, per quod faciat perdere, emendet in duplum predictae sedi et canonice de sua hereditate. Deinde dimissit sedis Gerundensis ecclesiae sacrae et perpetuae virginis Mariae, eiusque canonicae, alodium de Pera, quod fuit condam Bremundi, pro anima eiusdem ipsius. Ecclesiae quoque sancti Vincentii, quae est apud castrum Cardonae, dimisit alodium de Fornels (Fornells) ab integrum; atque alodium quod est in Colonico, quod fuit Raustanni clerici, post mortem iudicis Guifredi, atque alodium de Palacio (Palau) ab integro, idest, terras et vineas cum IIII. molinis, quae sunt ad ipsum collum, et omnes vineas, quas emit inter terminos castri Cardonensis, et infra terminos castelli Mulsose (Mulsosa), primicias ac decimas alodii sui de Pratis. Et monasterio sancti Petri de Castroserris ecclesiam sanctae Mariae Villaenovae, cum primiciis et decimis, et offerendis, ceterisque oblationibus: et alodium Prati Narbonensis, quod fuit Amalrici, de post mortem Eralli. Et monasterium sancti Benedicti apud Baias (sant Benet de Bages) alodium de Calcina post mortem Eralli. Caenobio etiam sanctae Mariae Rivipollensis vineas, quas Bremundus frater eius reliquid ei per suum testamentum. Et ecclesiae sancti Vincentii de castro Falcs duas modiatas vinearum ad ipsum Gradum. Et Erallo Guadalli alodium de Villari, et alodium quod in Samaluz comparavit; post mortem vero eius remaneat ecclesiae de castro Tagamanent, ad victum clericorum eius. Suum autem mobile, quod habebat apud Gerundam, mandavit presbiteris eiusdem sedis sanctae Mariae dare, ut intercedant ad Dominum pro eius anima. Et annonam, quam habebat in Furnellis, cum porcis (puercos, cerdos) et volatilibus (avería; aves de corral), canonicae sedis predictae sanctae Mariae iussit dare. Et de blato (blat : trigo; blatum), quod erat in castro Rupeti, mandavit dare modios V. canonicae sancti Petri sedis Vici, et alios V. monasterio sancti Petri de Castroserris, et presbiteris qui sunt intra terminos iam dicti castri quartas singulas. Et annonam, quam habebat apud castrum Tagamanent, ecclesiae eiusdem clericis iussit dare. Et de annonam, quam habebat in Cardona, C. modios canonicae sancti Vincentii, et L. in elemosinis pauperum. Et annonam, quam habebat in marchia Sagarrae (marca de la Segarra), clericis, qui sunt in mea terra in eadem marchia quartas singulas. Et annonam, quam habebat apud Sanauiam (Sanahuja), et Gissonam (Guissona), atque Celsonam (Solsona), singulos modios ad eorundem locorum clericorum. Alium autem quod remanebat, simul cum ipso vino, et tonnis, et cubis (toneles y cubas), atque ovibus, et cum omnibus quaeque inventa fuerint, tam in predictis locis, quam in omni episcopatu sanctae Mariae, excepto hoc quod nominatim aliud precepit, totum distribui iussit canonicae sanctae Mariae sedis Vici episcopatus sui. Et callere, quas habebat in Sanauia (Sanahuja), seu in predicta sede, cum urceolis, et conchis ex eramento, remaneant ipsius sedis canonicae. Superpelliceum quoque suum, cum pellicea, iussit dare Aureolo iam dictae sedis clerico. Presbiteris vero eiusdem sedis distribuantur alii sui panni, atque indumentum, ut pro eius anima precentur Deum. Annulum quidem, qui fuit comitis Ermengaudi, iussit dare episcopo suo successore, ut remuneret orationi... eius, vel comitis Ermengaudi. Annulus autem, qui fuit Arnalli Mironis, iussit dare Olivae episcopo sedis Ausonensis. Annulum namque cum petra alba (anillo con piedra blanca; qué piedra era?), qui fuit comitis Ermengaudi, dimissit episcopo Gerundae. (Annulus) habens petram rubeam (piedra roja: rubí), episcopo Barchinonensi. Annulus insuper, in quo est capud hominis signatum, episcopo Ribacurciensi. Et alodium de Fornelets cum ipso de Villarubea (Villaroya, Villa roja, Vila-roja), sint pro debito quod debeb... Bernardi Ruir, seu pro aliis debitis, et pro debito Guifredi iudicis Gerundae. Et castrum de Lanera (Llanera), post mortem Guifredi Ellemari, si legitimum filium non habuerit, sit canonicae sedis... sui. Et ipsum vicecomitatum de Ausona, simul cum castro de Cardona, et ipsum castrum de Alos, et cum omnibus suis aliis castris, omnique suo honore, simul cum omnibus fiscis et alod... (alodiis se supone, pero puede faltar más texto) et in cunctis locis, simul cum castris, et parochiis, excepto hoc quod supra testatum est, et excepto hoc quod subtus hic testatum est, et excepto episcopatum, quem tenuebat, et excepto archidiaconatu sedis Gerundae, et excepto castro Colonico cum eius castellania, (castellanía, como la famosa de Amposta; o la de Madrigal de las altas torres) ex toto dimisit Raimundo fratris sui Fulchonis filio. Quem cum suo honore in potestatem Dei, et sanctorum eius, et in baiulia... Arnalli Mironis iussit remanere. Altero autem filio fratris sui Fulchonis (a: Forte legendum in dativo casu Fulchoni; sic enim vocabatur alter ex filiis fratris sui, nempe qui postmodum et vicecomes Cardonae, et episcopus Barcinonensis fuit. ), qui minor est, quem nutrit Bonifilius de Falcs, dimissit castrum de Colonico, cum castellania, et cum omnibus, qui sunt in castellania. Sed in quis istis fratribus mortuus fuerit, non relinquerint filium legitimum, omnem suum honorem alteri, qui superstes fuerit, dimitad (: dimittat: se pierde ya la doble t y la d: t). Quod (si ambo mortui) fuerint absque legitimis filiis... us eorum honor Eriballo Amaltrudis suae sororis filio remanent. Et si eundem Eriballum mori contigerit, dimitat omnem suum honorem alteri suo fratri Gitardo (Guitardo); et si ipse mortuus fuerit, dimittat honorem suum fratri suo, qui eum supervixerit. Similiter quisquis ex ipsis moritur, absque dubio relinquat omnem suum honorem alteri, qui eum supervixerit. Sed quicumque eorum ipsum honorem adquisierit, atque habuerit, usque ad quatuordecim aetatis suae annos sit cum ipso honore in baiulia supra dicti Arnalli Mironis. Pannos autem quos habebat apud Cardona, cuiuscumque sint speciei, dimisit domui sancti Vincentii eiusdem castri, et candelabra sua, cum concha, et urceolo argenteo, sanctae Mariae suae sedis dimisit. Preter haec, quaecunque de suis rebus mobilibus invenire possunt, omnia donentur ecclesiae sancti Vincenti Cardonensis opidi, exceptis vestimentis quae do... ntur pro suis debitis, simul cum predicto alodio, quod iam habet dimissum pro debitos, sive Bernardi Ruir manumissoribus, seu pro illo debito, quod Guifredo iudici Gerundensi debet, vel aliis quibuslibet, quibus debitor fuit. Haec omnia ordinavit prefatus conditor Eriballus episcopus in sua sanitate, et memoria integra, et praecepit iam dictis suis amicis, ut ita licentiam habuissent ordinandi, vel distribuendi absque blandimento ullo mortali. * Posuisque ibi vinculum, ut si quis aliter fraudulenter fecerit, aut disrumpere vel * (no se ven bien estas dos palabras) callide ledere voluerit, excomunicationis sententiâ feriatur perhenni, et anathematizatus sortiatur similem perhenni, et anathematizatus sortiatur similem penam cum Iuda proditore Domini in profundissima stagni inferni, et haec testatio  in antea firma persistat in secula, quemadmodum premissum est, et nos testes fideliter et sinceriter atque legaliter testficamus per super adnixum iuramentum in Domino. Revelamus autem omnibus Deum... bus, presentis et posteris, obitum prefato Eriballo bonae memoriae episcopo; quia postquam haec omnia ordinavit, postea consentiente divina pietate, parvos supervixit dies, inter quos ibat in servitio Domini nostri Ihesu Christi, et sancti Sepulcri, sive fidelis eiusdem Domini, ubi ire cupiebat. Quibus antequam complesset itineris labore, subito ipse auctor, vel eius ductor, ad eterea regna ex huius tenebris ad lucem adsumsit, et inter agmina sanctorum suscepit, scilicet, sicut a quibusdam auditum est revertentibus, in mense denique Decembrio, videlicet VI. feria, XIIII. die precedente Kalendarum Ianuarium. = + Giffredus iudex. = Latae istae conditiones Kalendis Mai anno X. Henrici regis. Testes sumus de hac causa, et has conditiones publicamus, et iurando legaliter testificamus. Sig+num Arnallus Mironis baiul, vel elemosinari. = Sig+num Seniofredus de Cardona. = Sig+num Onofred Dach. = Sig+num Bonifilius de Falcs, nos advocati elemosinarii hos testes proferimus, et fideliter predicta ordinatione, vel voluntate istius defuncti publicamus. = Wilielmus sacer, vel abba sancti Vincentii SS. = Vidal sacer SS. = Gaucebertus sacer, qui et caput scolae SS. = Petrus sacer, qui has conditiones scripsit, et sub + scripsit in prefato anno et die.

XXXIII. Iudicium pro monasterio S. Saturnini in dioecesi Urgellensi, anno MXXXIX, (1039) aut sequenti (1040).

XXXIII. 

Iudicium pro monasterio S. Saturnini in dioecesi Urgellensi, anno MXXXIX, (1039) aut sequenti (1040). (V. pág. 165.) 

Ex cartor. eiusdem monast. ap. seminar. episc. Urgellens.  

In iudicio domni Eriballi episcopi sedis Urgellensis, et in praesentia Arnulfi episcopi Ripacurcensis, et aliorum plurimorum nobilium clericorum et laycorum, idest, Suniarius archilevita, et Radulfus archilevita, et Guillermus archilevita, et Seniofredus sacricustos, et Miro sacerdos, et Helisabet comitissa, et Dalmaz vicescomes, et Guillermus frater Reinardi, et Guifredus proli Ollemar, et Iozbert prolis Guillermi, et Erald Guadall, vel caeterorum plurimorum bonorum hominum, qui in ipso iudicio residebant, adlata est quaedam quaerimonia a Constantia comitissa, contra Guillermum abbatem, et fratribus eius in caenobio sancti Saturnini degentes, quod iniuste tenuissent parrochiam de Yel, cum villulis in circuitu eorundem. Et respondit Guifredus, qui est mandatarius et adsertor de iam dicto abbate vel monachis suis: hoc namque, domina, quod tu postulas ad abbate iam dicto, vir tuus domnus Ermengaudus comes dimissit pro anima sua ad caenobium iam dictum, et tu, et alii manumissores, atque helemosinarii rogasti cartam scribere, et testes firmare. Quo audito praedictus pontifex, et caeteri, qui in ipso iudicio aderant, interrogaverunt praefatum Guifredum: quomodo, inquiunt, est verum? Respondit Guifredus iam dictus: Ermengaudus comes iam dictus dedit ecclesiam sanctae Eugeniae, cum decimis et primiciis suis, praefato caenobio; et has decimas, quas modo requirit comitissa iam dicta, sunt de praefata ecclesia sancta Eugenia per donationem Seniofredi comitis, et per dotem atque consecrationem, quod Nantigisus episcopus fecit ad diem dedicationis baselicae sanctae Eugeniae (a: Anno videlicet DCCCC.XIII. (V. supra pág. 93.). Et antestites praelibati, hoc audito, interrogaverunt comitissa praefixa, si haberet voces ampliores unde se defenderet, kartas aut testimonia sufficientissima. At illa respondit: hoc minime se habere, quia inquisivit, et non invenit. Quamobrem domnus Eriballus episcopus, et caeteri, qui supra scripti sunt, postquam viderunt, et audierunt voces quod Guillermus abbas praedictus ostendit, in ipso placito dederunt iudicium, ut sine inquietudine de nullo homine debere permanere haec omnia, quod ei comitissa quaerelavit, in potestate caenobii sancti Saturnini et abbatis praesentibus et futuris in saecula permansurum. Idcirco in Dei nomine ego Constantia comitissa, recognosco me simulque exvacuo in vestrorum iudicio de vos supra nominati praesules, sive caeteris praedictis, de ecclesia sanctae Eugeniae, cum decimis et primiciis suis, cum ecclesiis sibi subiectis, qui est in comitatu Orgellon., in villa vocitata Torre. Affrontat praedicta ecclesia et parrochia de parte orientis in flumen Valeriae, a parte meridiana in villa Cabrisax, et de occidentis in Serra merdosa, de parte circi in prato Stargania, sive in ipsa Cerdannola (Cerdañola, Cerdanyola). Sicut istae affrontationes ambiunt, et includunt, sic recognosco, et exvacuo me ego Constancia comitissa iam dicta in potestate sancti Saturnini et abbate iam dicto, de omnes voces meas quod ibi requisiti, sive quaerulavi, exceptus ipsam decimam partem de ipsum decimum de ipsa parrochia iam dicta. Sed et ego Constancia hoc adprobare non possum, nec hodie, nec post hodie, nec in nulloque placito, neque per testes, per scripturas, neque per ullam legalem adprobationem ad opus... vindicare non posse, sed iniuste et absque lege eam petivi. Facta recognitione vel exvacuatione IIII. Kalendas Iunii, anno X. regnante Aenrico rege (a: Quamquam iuxta morem communem computandi huius regis annos, debuissemus praesens instrumentum ad annum 1041 reducere; tamen ad annum praecedentem retrahimus, iis coacti testimoniis, quae Eriballi mortem mense Decembri anno 1040 contigisse conficiunt. Nec proinde mendum ea in data irrepsisse affirmamus, sed variam computandi rationem tabelliones secutos fuisse agnoscimus.) = Sig+num Constancia comitissa, qui hanc recognicionem vel exvacuationem rogavi scribere, et testes tradidi ad roborandum. = Eriballus episcopus +. = + Arnulfus gratiâ Dei episcopus (Rotensis.). = Sunidrius (Suniarius) archilevita SS. = Miro sacerdos SS. = + Radolfoarii sacerdos SS. = Guillermus archilevita. = Sig+num Dalmaz vicescomes. = Sig+num Guillermi Ramon. = Sig+num Guifred Ollemar. = Sig+num Iozbert. = Sidela praesbyter monachi, qui hanc exvacuationem rogatus scribsit, et subscripsit, cum litteris dampnatis VIIII. in XIIII. verso, die et anno quod supra. 

XXXII. Eriballi archidiaconi Gerundensis, et vicecomitis Cardonensis, donatio ad Guadamirum presbyterum, anno MXXXII. (1032)

XXXII.

Eriballi archidiaconi Gerundensis, et vicecomitis Cardonensis, donatio ad Guadamirum presbyterum, anno MXXXII. (1032) (V. pág. 160.)

Ex autogr. in arch. eccl. Gerunden. 

In nomine Domini: ego Eriballus archilevita, vel vicescomes, donator sum tibi Guadamir presbiter. Certum quidem et manifestum est enim, quia placuit animis meis, et placet nullius quogentis imperio, nec suadentis ingenio, sed propria hoc elegit mihi bona volumtas, ut scriptura donacionis facio tibi de alodem meum, quod abeo in comitatu Gerundense, in parrochia sancti Cucufati, in locum que dicunt Sigberta, in terminio de Fornelletos, vel infra terminio de Regacs, vel de Yovad; et advenit mihi per donacione de fratri meo Bermundo, qui fuit condam, sive per qualesque voces. Et affrontat ipsa terra, culta vel erema, de parte orientis in medio alveo flumine Onnar, sive in terra de Valeriano presbiter: de meridie in terra de Vidal et de Valeriano, vel suos eredes, sive sancti Felicis: de occiduo in ipsa via, qui pergit ad Gerunda, vel ubique, sive in alode de Ginad, vel sui eredes: et de parte vero circii in medio rivulo que dicunt rio de Michs. Quantum infra istas quatuor affrontationes includunt, sic dono tibi ipsa terra culta vel erema, cum exiis et regressiis earum, totum ab integrum, et cum illorum affrontationes, quantum omo adimperari potest ad usum ominis, sic dono tibi pro anima Bermundi, et anima mea, ad tuum proprium alodem, sine ullo vinculo. Quae vero predicta omnia superius scripta de meo iure in tuo trado dominio, et potestate, ad omnia facere quod volueris, ex presentis die et tempora; ita quod si ego donator aut nullus omo vel femina, qui contra hanc ista scriptura donacione venerit pro inrumpendum, non hoc valeat vindicare, quod requirit, set componat aut componamus tibi ista omnia superius scripta in dupla, cum omni sua melioracione, et in antea ista scriptura firmis et stabilis modo permaneat vel omnique tempore. Facta ista carta donacione VI. Kalendas Ianuarii, anno XXXVII. regni Rodberti regi. = Eriballus + archilevita. = Sig+num Brocard. = Sig+num Senofred de Cardona. = Sig+num Guitard de Colonico. = Sig+num Guiliel Mir. = Raimundus Folco vicecomes. = Raimundus levita, qui ista carta donacione scripsi, cum litteras fusas in verso II. vel V, et superpositas in verso IIII, vel XI, die, anno, quo supra.

XXXI. In festo S. Ermengaudi confessoris.

XXXI. 

In festo S. Ermengaudi confessoris. (V. pág. 155.) 

Ex breviar. eccl. Urgell. edit. Venetiis 1487. 

Ad Vesp. aña. (abreviatura de anima) Astutus &c. 1.a Laud. - Ps. de feria. - Capit. Ecce sacerdos. - R). Quamvis exclusum curabat militis usum, mensque manebat ei plena timore Dei. v. Nobilium more nimio pollebat honore. Mensque. 

Hymnus. 

Eterna caeli gloria 

Ermengaudum glorificat, 

Vitae cuius insignia 

Chorus noster magnificat.

Solutis iam gemitibus, 

Et huius vitae tediis, 

Laetus transit cum laudibus, 

Fruens sanctorum gaudiis.

Vergente mundi vespere 

Ermengaudus emicuit, 

Quem sol ortus in sydere 

Christus in luce posuit.

Hostem repellas longius, 

Christi confessor inclite, 

Donumque pacis gratius  

Des in hoc mundi tramite.

Extingue flammas litium, 

Fortis protector patriae, 

Nobisque fac propitium 

Regem caelestis gloriae.

Sit laus Patri et Filio, 

Sit decus Sancto Flamini, 

Per quem vivit in gaudio

Iste confessor Domini. Amen. 

Sacerdos Dei. - Ad Magn. aña. Preveniamus omnes Ermengaudus sanctisisimum festive gaudentes, ut ipse pro nobis orando Christum praeveniat. - Oratio. Deus qui hodierna die B. pontificem Ermengaudum angelicis sociare dignatus es choris: praesta quaesumus, ut sicut sacris illum decorasti virtutibus, ita eo suffragante nos a peccatorum nostrorum exuas sordibus. Per Dominum. - In die Invitator. Christus adoretur, quod Ermengaudus habetur, caelitus athleta: sonet haec in laude dieta. - Hymn. ut supra. - In 1.° Noct. aña. Nobilis genere, sed fide nobilior Ermengaudus emicuit. - Ps. de com. confessor. - Aña. Quamvis honore saeculo pollens vir gloriosus, tamen humilis erat. - Aña. Sub habitu saeculari pater Ermengaudus spiritualis manebat. - v. de com. conf. - Lect. I. Incipit vita S. Ermengaudi confessoris Christi. - Sol iustitiae rex regum Christus Deus, postquam devicto mundi principe caelum ascendit, vicarios suae lucis bissenos radios instruitque prudenti divinitus concilio iuxta septimplicem Spiritus Sancti gratiam in domo Domini septem constituere ministros. - R. I. Fulgeat eterna praeclara dies hodierna: Qua sancti celebratur transitus omnis. v. Fiat solemnis, fiat lux ista perhennis. Qua. - Lect. 2. Nos quidem in praesenti inter omnes pontifices saeculi virum laudabili triumphantem memoria, beatum, scilicet, Ermengaudum nostro tempore lampade virtutum fulgentem. - R. 2. Ad supernum thronum gaude transisse patronum: Quisquis ad exemplum Dei petis hoc homo templum. v. Crede quia vivit Ermengaudus quod obivit. Quisquis. - Lect. 3. O quam praeclarum virum Ermengaudum! O quam egregium Dei ministrum, caelo approbatum, in terra positum! quem Dominus vere dignum sibi inhabitando sanctificaverat templum, ut cunctis fieret in exemplum. - R. 3. Praefuit Urgelli populo nulloque rebelli: Iura sacerdotis tenuit pariter ordine votis. v. Nutritor cleri silet et defensor veri. Iura. - In 2.° Noct. aña. Sanctus Ermengaudus sub militari cingulo stringebatur charitatis vinculo. - Aña. Ergo quia bonus probatur, Urgelen. ecclesiae episcopus ordinatur. - Aña. Tantum enim lumen latere non potuit, et ideo Deus sic cum esse voluit. - Lect. 4. Quam faelix Urgelensis patriae locus, ubi electro purior, auro charior, talis ac tantus creditur inesse thesaurus. - R. 4. Pastoris nomen et subiens nominis omen: Quod dici potuit, esse pius voluit. v. Persistens norma cleri, populi quoque forma. Quod. - Lect. 5. Beatus Ermengaudus, regis eterni athleta, et signifer, contra sacrilegos aciem dirigens, propter decus ecclesiae conservandum, cuius ipse pontificalem cathedram susceperat, sepius iniuriam non tardabat ulcisci. R. 5. Quamvis, ut supra in Vesp. - Lect. 6. Quem nemo ambigat, quod Deus exercituum Dominus fortis et potens in praelio ecclesiae pro defensione fieri vellet tali famossisimo tropheo. -  R. 6. Quem peragebat opus Barensis pontis adhibuit, et subito lapsus de culmine pontis obivit: Quem Deus assumi voluit tali consumatione. v. Exuitur membris in terna luce Novembris. Quem. - In 3.° Noct. aña. Ergo sanctus pontifex Urgellensis ecclesiae minister assiduus cepit illius esse. - Aña. Omnibus enim erat  Ermengaudus, et pater, et mater, et socius. - Aña. Pater in docendo, mater in nutriendo, et socius in compatiendo. - Lect. 7. Secundum Matth. In illo tempore, dixit Iesus discipulis suis parabolam hanc: homo quidam peregre proficiscens vocavit servos suos, et tradidit illis bona sua. Et reliqua. Homil. B. Gregorii pape de eadem lectione. - Lectio sancti Evangelii, fratres carissimi, sollicite considerare nos admonet, ne nos quod plus ceteris in hoc mundo accepisse aliquid cernimur, ab auctore gravius inde iudicemur. - R. 7. Hic vir apostolicus, homo pacis amicus: Sic obiit morum praedives, dives honorum. v. Simplex, astutus, Domini praecepta secutus. Sic. - Lect. 8. Imminente itaque in Kalendis Novembris sanctorum omnium solemnitate, venerabilis antistes Ermengaudus more solito studuit missae solemnia celebrare. Et quia in diem tertium vitae corporeae exitus illi erat futurus; tantam ei gratiam Dominus contulit, ut de manu sua susciperet sacrificium in festivitate illorum, cum quibus aderat coronandus. - R. 8. Si lapis hunc celat, meritorum fama revelat: Per quem sit sospes, accurrens debilis hospes. v. Vere non moritur iustus, si morte preitur. Per quem. - Lect. 9. Est autem Urgellensis Cerdaniensisque patriae confinibus locus quidam Barensis inter montium latera angustissimus, per quem tunc temporis nisi per scopulos et rupta hominum aberat incessus, pecorum nullatenus reperiebatur transitus. Ad hunc locum praelibatus athleta veniens artificibus praemissis cepit ipse manibus propiis operando pontem construere. - R. 9. Omni sermone populi laudande patrone, Ermengaude pie, fac nos sociare Mariae. v. Cuius praesul eras, vel cuius iussa repleras. Ermengaude. - Verbetta. Mater fidelium celebrat ecclesia. - Ermengaude, tui funeris obsequia. -  Quod si dedit obitum cabulo (parece çabulo) invidia. - Te suscepit martyrum splendida victoria. - Quamvis enim gladius non perfodit viscera. - Palmam tamen martyris non amisit anima. - Ut nos ergo facias frui caeli patria. - Laude tua resonat virginis haec atria. - Ps. Te Deum. - In Laudibus. aña. Astutus iuxta Domini vocem, ut serpens, Ermengaudus columbae simplicitatem non amisit. - Aña. Secundum autem apostolum tanquam nihil habens et possidens omnia fuit. - Aña. Totum enim bonus pastor quod habuit, in manus pauperum libenter erogavit. - Aña. Auxit ecclesiam plurimo beneficio Ermengaudus populum disciplinatu divino. - Aña. In omnibus et per omnia exibuit se servum Dei et almae virginis Mariae. - Capit. Ecce sacerdos magnus. 

Hymnus. 

Magnus athleta moritur

In terris, qui coniungitur

Summis caelorum civibus: 

Exultet caelum laudibus. 

Hinc Ermengaudus transiit,

Caelorum claustra subiit,

Iam possidet in ethera

Eterna Christi manera. 

Cum pastor pontem construit, 

De ponte lapsus corruit;

Sic praeparat in patria

Beata nobis gaudia. 

Cuius obtentu corrige 

Mores, et actus dirige 

Ad te pie clamantium, 

Christe, redemptor omnium. 

Ad te solum confugimus, 

Quem peccatis offendimus: 

Adsis parcendo caelitus 

Nunc sancte nobis Spiritus. 

Sit laus Patri, et proprio 

Eius eterno Filio, 

Simul cum Sancto Flamine, 

Gloria tibi Domine. Amen. 

In Evangelio aña. O regio Urgell. te tantum habere patronum gaude, quia pro te supplicaturus ad Christum hodie pius pastor Ermengaudus migravit. - Si ista festivitas sit in die Dominica, celebretur solemniter sicut fit de festo Omnium SS. - Ad omnes Horas añae. de Laud. caetera de comm. confessor. v. de Christe: Qui caelos roras, Ermengaudumque decoras, v. Sacerdos. - Ad Vesp. añae. de Laudib. - Ps. de confessor. R. 9. Omni sermone. Hymn. ut in primis Vesp. - Ad Magn. aña. Oramus te praesul insignis, sancte sancte Ermengaude, ut qui assiduis premimur piaculis, tua quoque assidua sublevemur praece. - Infra octavas Invitator. - Adoremus regem saeculorum, in quo vivit Ermengaudus honor sacerdotum. - Fiat commemoratio S. Odonis quotidie in Laudib. per añam. (animam) Iussa Dei, et in Vesp. per añam. Virginitas. - Prima die octav. Lect. I. Audiens igitur sedis Urgellensis clerus suum taliter migrasse patronum, cum inmenso luminum fulgore atque timiamatis incensique dulcifluo odore sacri praesulis corpus in feretrum imposito ad praelibatam sedem insigniter attulere. - Lect. 2. Et ibi inter fores ecclesiae genitricis levo in latere divali industria nimio cum faustu sepeliere. Virtutes quidem per eius merita declaratae a Domino testantur illum vita vivere et regnare cum Christo. - Lect. 3. Igitur athleta Dei Ermengaudus sepultus in levo ecclesiae latere divali sex mensibus iacuit, quia ubi quantis pollebat meritis tunc temporum raro plebi innotuit. - Secunda die. Lect. I. Volens ergo Dominus sacrum suum thesaurum revelare populis, reputans dedecus fore ecclesiae, si tam praetiosa praesulum gemma occultaretur in tenebris, plerosque per visionem alloquitur. - Lect. 2. Fuit quidam Pallariensis vir nomine Elemaus, a primevo tirocinium exercens in aula sacri praesulis Ermengaudi educatus est. - Lect 3. Cepit itaque cum praecibus pulsare, pulsando frequentare, frequentando insistere orationi, ut oculum sibi restitueret. - Tertia die. Lect. I. Factum est autem, ut cuiusdam noctis opaco increbescente crepusculo, hac post completorium illo altaria reviscente orando sancti praesulis altari sacer Christi Ermengaudus illi apparuit monoculo. - Lect 2. Puer quoque Bigorriensis matris ab alvo caecus natus, cum iam esset decem annorum, divina revelatione ad huius sacri anthistitis sepulcrum est adductus. - Lect. 3. Qui ibi se tota devotione obtulit, lumen insuetum accepit, ex quibus antea minime usus fuerat obstupescens conspexit. - Quarta die. Lect I. Puella necne Tholosana generosa, sanguine inclyta, paralisis morbo comprehensa, in tantum quod pedes et crura a natibus non valebat disiungere, neque manum dexteram aptare. Ad ubi ad eius exequias adducta illum praecibus cepit pulsare, integra usa est sospitate. - Lect 2. Rusticus quidam, cuius oculorum aciem fulva caligo obtexerat, ad huius sancti misericordiam veniens, buculam quam ei presentaverat adducebat. - Lect. 3. Perrexit igitur ei gratias pro beneficio impendere tribuere; reversusque ad locum, in quo lumen receperat, grani iungitur sopor, unde spergefactus nil valuit penitus videre. - Quinta die. Lect. I. Fuit quidam vir Teutonicus, nomine Gaufridus, nobili prosapia urbe Spira oriundus, cui scilicet Magotientis est metropolis, armis a pueritia militaribus deditus. - Lect. 2. Qui cum alimentis caruisset, tandem esum carnis vaccinae panisque sigilinei percepit, et statim paralisis illum morbus invasit, erogataque substantia phisicis nullatenus additum recepit sanitatis. Tandem ad huius sacri presulis sepulchrum est adductus. - Lect 3. vacat. - In octavo die 9. Lects. - Lect. I. Laudabilis vitae egregios mores, quibus gloriosus antistes Ermengaudus indiciis verae sanctitatis effulsit, praeclaro praeconio futuris seculis praedicandos in alta credimus memoria. - Lect. 2. Ipsa enim nos tanti pontificis manifesta cogunt miracula testificari verbis, quod ostensum est gestis, palam facere quod novimus de eiusdem sancti praesulis vita, cum etiam testimonium beata mors reddat. - Lect. 3. Sed hic quosdam virtutum flores delectat decerpere, quos de pratis rosidae telluris utpote exortos adhuc latius in spatio voluminis libebit transferri, quo ea quae succinte intexta sunt, et non possunt ad plenum concipi. Lect. 4. O quam praeclarum patronum in Urgello populo! O quam bonum pastorem in clero sibi commisso! Erat enim divinae pacis amator, et salutaris iustitiae cultor, Dei et proximi dilectionis non immemor. - Lect. 5. Erat namque Spiritus Sancti templum, et cunctis bonis operibus dabat exemplum: factus est autem, dilectissimi, membrum Christi, et discipulus tanti magistri. - Lect 6. Magnum thesaurum Urgell. patriae eximii praesulis Ermengaudi membra chariora omni orbis munere: felix valde locus ille est, qui confessoris Christi ac tantae ecclesiae paranymphus reliquiis extat decoratus. - Caeterae lects. de Evang.

XXX. Vita S. Ermengaudi episcopi Urgellensis.

XXX. 

Vita S. Ermengaudi episcopi Urgellensis. (V. pág. 151.) 

Ex santor. II. eccl. Barcinon. fol. 334. 

Beatus Ermengaudus, regis eterni athleta et signifer erat, ecclesiae Dei paraninfus et pastor bonus, pater patriae atque patronus, nobilis nascendo, pulcher corpore, pulchrior fide, inter filios Dei computabatur. Quam felix Urgelensis patriae locus, ubi electro purior, auro charior, talis ac tantus creditur inesse thesaurus. Gaudeat Urgellus, gaudeat Urgellensis populus, laetetur clerus, tanti ponderis sibi creditum meruisse taientum. Exultet inquam Urgellus, quae patrocinio tanti confessoris, atque pontificis virtutibus illuminatur. Qui contra sacrilegos aciem dirigens, propter decus ecclesiae conservandum, cuius ipse pontificalem cathedram susceperat, saepius iniuriam non tardabat ulcisci; sed tamen spiritualibus potius confissus in armis, avidos terrenorum excessus coartans, ab illlecebris iustitiae suadens havenis ecclesiae praedones quosdam directum vertebatur aditus, et quos non poterat inter crudeles indomitosque, et sceleris publici magistros, orthodoxae legis auctoritate post trinam contestationem reputabat. Iste vir Dei adversa quodammodo sustinebat, nam sub sui cuiusdam principis dominatu multa perpessus est in episcopatu. Aliquoties enim ab ecclesia, cuius erat pontifex, eiusdem principis cum festinatione promotus, aliquotiens ab ecclesiasticis promptuariis privatus, aliquoties eficiebatur alienus. Tanto amore sanctus praesul Ermengaudus sibi comissam diligebat ecclesiam, ut defendendo, honorificando, animam suam habuerit odio, quo eo melius inveniret, teste veritate, in caelo. Frequenter namque ferens corporis damna, ut inter quaedam diutine detinebatur ergastula, captus insidiis ex improviso pro ecclesia. Quam felix reis caelestis armiger, cuius victoria semper erat in Christo. Unde in caelesti alvo inter heroum caelibes pugnans adscriptus, palmam gloriae, et lauream vitae perennis possidet. Ad eum quasi ad fontem vivum Urgellensis populi caterva, sitiens salutis consilia, unanimiter concurrebat, et quae conveniebat, et optabat, promerebatur. Plurima quippe beati praesulis Ermengaudi dignis moribus suppetunt, quae si enucleassemus, et omnia scriberentur, fortasis incredibilia crederentur. E quibus unum admiratione dignum stupendum est miraculum, quod praesentibus idoneis viris, quorum relatione est cognitum, gesisse non difiditur. Fluvius quidam, cui nomen est Sicoris, (Segre) qui a Pireneis iugis non longe a basilica gloriosae Matris virginis defluit, et meadroso decursu ab alveo oberrans in funda ecclesiae eo tempore amplificabatur. Quod confesor Dei, et pius pontifex Ermengaudus intuens, tristi exagitabatur languore, et quoniam alio nullo poterat aquam derivare labore, illico quibusdam accersitis ex clero, se in oratione dedit humi prostratus, deprecatus Christum, ut a praediis Virginis matris fluminis averteret impetum. Nec cessat humo tenens artubus difusus, vultu prostrato conquiescens publico flexu sanctus antistes sibi sistere praecibus, atque pectus sanctum tundere, et rigando genas madescere lacrimis ecclesiae fundens, ut dominus exsiccaret ab undis. Cur, inquit episcopus sanctus, o latex, audes hoc agere sacrilegium, ut servando tui cursus taedium, diluas ecclesiae predium? Desine, eia, ab hoc crimine temerator, divino te nomine contestor, meis monitis depraecor. Ad hoc tantae in crastinum factus est obedientiae, Domino famulatum exaudiente, ac si auditum putaretur habere, sicque in alveum iussus est se totum convertere, quasi si illinc nullo unquam pertransisset tempore. Mirabile visu, mirabile auditu! Quis tam novo tempore talia faciente vidit, vel huius fecisse audivit? Legitur fecisse quidam episcopus antiquitus, sicuti SS. Petri et Gregorii commemorat dialogus. Quomodo beatissimus Ermengaudus miraculis resplendeat, quo ordine coruscet signis virtutum agit hoc opus post mortem vitae meritum. Exultet ergo Urgellensis populi multiplex legio, quem solebant habere pontificem, atque pastorem, iam promerentem retinere pro se intercessorem, patronus totius Urgellensis populi dictis et factis, non tantum urbanis, sed et curabat prodesse rusticis. Imminente utique in Kalendis Novembris SS. omnium solemnitate venerabilis antistes Ermengaudus solito more studuit missam solemnem celebrare. Et quia in diem tertium vitae corporeae exitus illi erat futurus, tantam ei gratiam contulit Deus, ut de manu sua susciperet sacrificium in festivitate illorum, cum quibus erat coronandus. Non immerito igitur pontificis nomine Dei cultor fungebatur, quia si animarum saluti pontem parabat, quo iter in caelum dirigeretur, corporum etiam substantiae subiiciens pontem iter facientibus componere nitebatur. Est autem in Urgellensis Cerdaniensisque parrochiae confinibus locus quidam Barensis nuncupatus, inter montium latera angustissimus, per quem tunc temporis nisi per scopulos, et per praerupta hominum aberat incessus, pecorum vero nullatenus reperiebatur transitus. Ad hunc siquidem locum praelibatus athleta veniens artificibus praemissis, caepit ipse manibus propriis operando pontem construere, et quid ceteri agere deberent, suo reverendo ingenio disponere. Cernens autem humani generis conditor suum pastorem bonum opus exercere, ore pontem ad etherea, opere in tellure commissis sibi ovibus praeparare, nolens illum mundano diutius conteri labore, sed immarcessibilis stematis gloriam recuperare, quatenus in caelis martirum frueretur collegio, corpus in terris hocce permisit decorari martyrio. Sedens etenim vir Dei super trabem desuper lapidum struem positam, dum propriis operaretur manibus, deorsum corruit in solum. Mox confracto inter cilices cerebro, spiritum Domino expirans consecravit innocuum. Audiens igitur sedis Urgellensis clerus suum taliter migrasse patronum, cum immenso luminum fulgore, atque timiamatis incensique dulcifluo odore, sacri praesulis corpus feretro imponitur, ad praelibatam sedem insigniter attulere, ibique intra fores sacrae Dei genitricis ecclesiae levo in latere divali industria nimio cum fausto sepeliere. Virtutes equidem per eius merita a Domino declaratae testantur illum ita vivere et regnare in Christo. Igitur athleta Dei Ermengaudus sepultus levo in ecclesiae latere sex mensibus iacuit, qui ubi quantis pollebat meritis tunc temporis raro plebi inclaruit. Volens ergo Dominus sacrum suum thesaurum revelare populis, deputans dedecus fore ecclesiae si tam praetiosa presulum gemma occultaretur in latebris, plerosque per visionem alloquitur, quatenus a priori busto efosus in dexterum ecclesiae sinum tranferretur. Tandem divina inspirante gratia siccitas ingruit praenimia, in tantum ut pecora nec virides herbas invenirent per pasqua, nec sata nascerentur, sed quanta fuerant morerentur siccata. Extemplo divali ostensione comperitur, quod nisi reverendus episcopus pontifex ad praedictum locum transmearetur, nullatenus imbrium copia concederetur. Quod cognoscentes populi una in sede cum clero congregatione facta sancto in corpore, possuerunt illud dextero in sinu ecclesiae. Tunc illico sacratissimum corpus de mausoleo eductum, tam recens caro eius reperitur, quasi adhuc spirans nihil loesionis pateretur. Datur itaque imbrium summa plebibus in crastino copia. Completis autem septem annis, visum est voluntate pontificis, ut iuxta altare sanctae Dei collocaretur genitricis: quod equidem noluerunt agere, nisi prius aeris compulsi siccitate. Quo denique cognito quodam rogationum die egressis ab ecclesia omnibus, honorabilis eiusdem basilicae sacricustos cum tribus clericis venerabilibus cum caementario se occultaretur interius obtrusis et intrinsecus foribus, ad tumulum almi patroni solvendum venerunt quantocius. Caeterum cum idem sacrista incensum tolleret in tabernaculo, disolutoque iam sepulcro omnis ecclesiae confestim odore est completa ambrosio, et non solum basilicam vel claustra repleverat verum etiam villam exterius plebemque innefabiliter occupaverat: inquirentibus omnibus unde tantus odor egrederetur, concurrentibus cunctis ad ecclesiam venerunt. Quid plura? tunc caelum conspiciebatur serenissimum, sed antequam sacrum corpus excederet tumulum, ita caelum factum est nubulosum, quod vix socius valebat intueri socium. Tunc detecto almi praesulis corpore, a semoto capite recens sanguis mox caepit emanare, tanquam si eadem die reduplicarentur ferientis vulnera. De capillis equidem eius, et de fluxo in terra sanguine, Tolosani viri qui aderant, furtim conati sunt ad patriam tollere, sed tandem cre... correptum verberibus, unde sumpserant, retulere. Positus itaque in feretro prope altari gloriosae Dei genitricis excubatur triduo. Iam vero die eminente tertio, post plurima virtutum mirabilia, iuxta Dei matris Mariae altare reconditur cum gloria, propitiante Domino Iesu Christo, cui cum Patre et Spiritu Sancto honor, virtus, et gloria per immensa saecula saeculorum. Amen.

XXIX. Iudicialis publicatio testamenti sancti Ermengaudi episcopi Urgellensis, anno M.XXXV. (1305)

XXIX.

Iudicialis publicatio testamenti sancti Ermengaudi episcopi Urgellensis, anno M.XXXV. (1035) (V. pág. 150.) 

Ex autogr. in arch. curie secul. Urgell. 

Condicione sacramentorum, atque per ordinatione domno Miro sacer, et Wilelmo iudice, et in presentia Radulfo archipresbiter, et Geiraldo archilevita, et Wilelmo proli Bernard archilevita, et alio Wilelmo archilevita, et Seniofredus Dela, et Wisadus levita, et Wifredus levita, et Gundeberto sacer, et Isarno sacer, et Miro proli Chalvucio sacer, et Wilelmo sacer, et Seniofred Tiufad, et Arnaldus Esclua, et Wittard Borrell, et aliorum bonorum hominum, qui ibidem aderant; in eorum presentia testificant testes prolati, quas proferunt homines nomine Seniofredus sacricustos, et Wilelmo Ardman, et Eriman Miro, et Raimundo Geirucio, et Geirald Miro, ad comprobandam elemosinam et suam voluntatem de Ermengaudo episcopo, qui est condam. Et haec sunt nomina testium, qui hoc testificant, sicuti et iurant, idest, Raimundo Wilelm, et Wadaldo presbitero, et Ratfredo presbitero, et Petrus levita, et Miro sacer. Iurati autem dicimus per Deum Patrem Omnipotentem, et per Ihesum Christum filium eius, Sanctumque Spiritum, qui est in Trinitate unus et verus Deus, et per hunc locum venerationis sancti Pauli apostoli, cuius altare situs est in atrium sancti Petri apostoli, intus in sede Vicco, supra cuius sacrosancto altario et ara posita, ubi has condiciones manus nostras tenemus, et iurando contangimus. Quia nos supra scripti testes sumus, et bene in veritate sapemus, et occulis nostris vidimus, et aures audivimus, et de presente eramus ad eadem ora, quando volebat Ermengaudus prefatus pergere ad limina beati Iacobi apostoli, sana mente, et memoria integra. Et tunc nos videntes et audientes comendavit vel iniuncxit omnem suam elemosinam ad istos suos supra nom¡natos elemosinarios, quod si de eo aliquid contingisset, sicuti et fecit, antequam alium testamentum fecisset, isti sui elemosinarii plenam potestatem abuissent omnem rem suam adprehendere, et dare pro animam suam. In primis precepit dare ad domna sua sancta Maria sede Vicco Orgello ipsos suos alodes quem abebat in comitato Ausona, tam de parentorum, quam de comparacione, vel per cualescumque voces remaneant ad ipsa opera simul cum suos alodes quem abebat infra terminos de Castell Edral, in potestate de iam dictos manumissores suos, simul cum ipsos alodes, quem abebat infra terminos de Solsona, et cum ipsum alodem, que dicunt Alterag, simul cum ipsa Edra, et ipsum alodem que abebat in Gaveto, simul cum ipso quem abebat in ipsa Petra (ça Pedra, ça Pera), similiter remaneant ad iam dicta opera sancta Maria sedis; et iussit ut vindant eos sine fraude supra scripti elemosinarii sui, et ipsum precium mittant in potestate Seniofred Dela, et Mir Calvucio, et Seniofred sacricusto, et Gundeberto sacer. Et mandavit ipsum suum alodem de Garamos, post obitum Seniofred, simul cum suum alodem, quem abebat in ipsa valle de An, et ipsum alodem que dicunt Vilva, simul cum ipsum alodem quem abebat in Sardina, et omnes suos alodes quem abebat in valles que dicunt Riopullo (Ripoll), simul cum ipso manso, quem abebat in Pedreria, et ipsos suos mansos, quem abebat in * Dixaria, cum ipsas suas vineas de Nevano, precepit ut remaneant a sancto Michaele Archangelo, quem ille edificavit in sede Vicco, propter remedium animae domno Sallano episcopo et sua. Et ad ipsa canonicha sanctae almae Mariae sedis, vel ad ipsos cannonichos ibi Deo servientes, iussit ut remaneat ipsa civitate, que dicunt Gissona, cum terminos et fines, et omnia sibi pertinencia, et ipsum suum castrum que dicunt Bordell, simul cum ipsum alodem de ipsa Rete, et ipsum suum castrum de Pedra Rua, cum ipsum alodem de Abrull, post obitum Arnaldi. Et ipsum suum castrum de Fontaned cum omnia sibi pertinencia, et ipsum suum castrum de Corneliano cum terminos et fines, et ipsum suum alodem de Pino, simul cum ipso de Cirinna, vel de Vilavedre , et ipsa medietate de Aquatebeda, cum terminos et fines, et omnia sibi pertinentia, iussit ut remaneant istos supra nominatos alodes ad ipsa cannonicha ab omni integrietate. Et ipsum suum alodem, quem abebat in valle Confluenti, vel in valle Astover, sive in valle Lintiliano, iussit ut remaneant ad sancta Maria sedis pro anima domni Sallani episcopi, et sua, et genitores suos; in ea videlicet racione, ut teneat ipse custus almae Mariae virginis prefatos alodes, et donet per unumquemque annum oleum ad xrisma conficiendum, et oleum ad sanctos altarios inluminandos, qui infra domum sunt sanctae Mariae, aut erunt, et sancti Mikaelis Arcangeli, et sancti Petri apostoli. Et precipit ad altare sanctae Mariae die et nocte, et ad ipsa cannonicha iussit dare oleum in sancta Quadragessima, vel in diebus Adventum Domini. Et ipsum alodem quem abebat in Rosselione, qui est in Pontellano, remaneat ad supra scripta cannonicha per pisces. Et ipso suo lecto de ligno constructo iussit ut remaneat a domno pontifice de iam dicta sede. Rogabat, et suplicabat, et per Christum filium Dei amonebat, ut eum absolvat, et intercedat ad Dominum Deum nostrum. Haec omnia superius scripta tradidit, et corroboravit in potestate Dei Omnipotentis, et domina sua sanctae Mariae sedis, et ad ipsa cannonica, sicut superius insertum est, propter remedium animae domno Sallano episcopo bonae memoriae, et sua, vel genitores suos. IN tale vero pactum precepit ut teneant ipsi cannonici sancte Mariae ibi cotidie Deo servientes ipsos suos alodes supra nominatos solidos, et quietos, et sine iugo de ulla parva magnaque persona, et vivant cotidie in comunia in servitio sanctae Dei Genitricis, qum alia terra qui modo ibi est, vel in antea Deo ausiliante adquisituri erunt. Et mandavit simul, et rogavit per singulos dies sacerdos, qui supra sacrosanctoque altario sedis missam celebriter canendus erit, dicatur missa pro anima domni Sallani presuli, et sua, Deus qui inter apostolicos excelsa voce, sicut et missa, exceptus diebus Dominicus et Natalis Domini. Sin autem hoc facere noluerint, sit Deus inter praefatum episcopum, et illos, et iudicet eos in iuditio. Et iussit ut ipsi prepositi, qui supra nominata cannonicha tenendi erunt in servitio sanctae Mariae sedis, sint electi in capitulum sanctae Mariae per ipsis cannonicis cum illorum voluntate. Idcirco precepit Ermengaudus prefatus episcopus, ut iam dicti cannonici filioli sui, qui hodie ibi sunt, vel in antea venturi erunt, rogavit, et amonivit, simulque excomunicavit per Deum Patrem Omnipotentem, et Ihesum Christum Dominum nostrum, et per beate Genitricis eius, atque sanctorum omnium, ut post mortem suam episcopum non elegant, nec adclament, nec consortium cum eo non abeant infra ianuas almae Mariae sedis, donec iuret manibus supra sancto altario almae Mariae sedis ipsa cannonicha, ut fideliter eis teneat, sicut superius scriptum est. Ei iussit, ut vendant ipso alaude de Angustrina, et de Torba, per ipsa opera, audiente Eriman, et Raimon, simul cum ipso de Cereia. Et iussit ipsum suum mobilem, ubi invenire potuissent prefati manumissores in quocumque loco, simul etiam cum pane et vino, mandavit ut donent ad ipsos presbiteros sanctae Mariae sedis, ut offerant sacrificium Deo pro supra scripto episcopo; et recognovit indignum se esse, et fragilem peccatorem. Et hoc quod remanebat, iussit dare in pauperibus. Rogavit iam dictos elemosinarios suos propter amorem Dei Omnipotentis, et fraternam dilectionem, ut sic dividere faciant, et dividant omnem suam substantiam, quomodo superius insertum est. Et si aliquis homo magna parvaque persona, qui suum testamentum disrumpere, aut frangere voluerit, nisi resipuerit, auctoritatem Dei et beatae almae virginis Mariae Genitricis Dei, et sancti Mikaelis Arcangeli, et sancti Petri apostolorum principis, cum aliis undecim, et omnibus sanctis et electis Dei, iam dictus Ermengaudus episcopus excomunicavit, et anathematizavit, et a liminibus sanctae Dei ecclesiae extraneavit, et a consortio christianorum segregavit, et cum Iuda traditore in perpetua damnacione damnavit. Et oravit ad Dominum, ut qui custus et observator extiterit hoc quod superius insertum est, benediccionis et gratia a iusto iudice Domino nostro Ihesu Christo accipiat, et vitam eternam possideat. Et precepit, si aliquid de eo contigisset, aut mors subitanea ei evenisset, sicuti et fecit, antequam alium testamentum fecisset, ipsum suum testamentum firmum perseverasset, sicut superius scriptum est. Et cum haec omnia ordinavit, atque praecepit, postea sua bona voluntas mutata non fuit, nos scientes; sed simul cum sua bona voluntate ita obiit de hoc seculo III. Nonas Novimber. Et nos praefati tutores sic iuramus in omnia et in omnibus, quia quantum isti testes in istum iudicium testificaverunt, verum est, et nulla fraus, nec malo ingenio ibi inpressum non est, sed secundum voluntatem illius conditoris est factus et editus. Et ea quae scimus, recte et veraciter testificamus, atque iuramus per super anixum iuramentum in Domino. Latae condicionis III. Nonas Decembris, anno. V. regni Enricho rege. = Ratfredus sacer +. = Petrus levita. = Raimundus levita subscribo. = Guadald sacer. = Isarnus sacer subscribo. = Poncius sacer subscribo. = Miro sacer subscribo: qui testes sumus, et hunc testamentum iuramus +. = Seniofredus sacer sacricustus +. = Guilelm archilevita subscribo. = Reymundo +. = Sig+num Eriman Miro. = Sig+num  Seniofredus sacer: isti auditores fuerunt, et sub praesentia eorum actum est hoc. 

Nos manumissores sumus et similiter iuramus, atque infra sex menses, sicut in lege est constitutum, eventilare curavimus. = + Sendredus iudex. = Sig+num Guilielmus iudex. = Gerallus archilevita subscribo. = Miro sacer subscribo. = Oriol levita subscribo. = Wifredus levita subscribo. = Witardus levita +. = Suniarius sacer subscribo. = Seniofredus sacer, qui has condiciones rogatus scripsi et subscripsi die et anno quo supra.

XXVIII. Notitia iudicati pro S. Ermengaudo episcopo Urgellensi de Gissona civitate, eiusque terminis, anno MXXIV. (1024)

XXVIII.

Notitia iudicati pro S. Ermengaudo episcopo Urgellensi de Gissona civitate, eiusque terminis, anno MXXIV. (1024) (V. pág. 144.) 

Ex autogr. in arch. eccl. Urgell. 

Notum sit, tam praesentibus, quam futuris, quod anno Dominicae incarnationis millessimo XXIIII, et Roberti regis Franchorum XXVIIII, infra terminos Gessonae priscae civitatis acta est audientia inter Ermengaudum Orgellitanum episcopum,  et Guilelmum Lavanciensem, assistentibus ibidem iudice Bonofilio Marcho instituto a domno Ermengaudo comite in Orgellitano comitato dirimere causas, et Mirono de Pontibus, Borrello de Tarravallo, et Bonofilio Santio, et Guitardo fratre suo, et Isarno Rivoperarum (Riudeperes), Mi*no (Mirono supongo) de Benehabente (Benavente), Ostendo, et fratre suo Santio, et Otone, de Rubione cum filio suo Mirono, et Mirono clerico Gessonensi, Compagno de Sanaugia, et Ermemiro, atque Marcho, et Mirone Dachone, aliisque multis, quorum nomina longum duximus scribere. Aiebat enim praefatus episcopus in suis petitionibus, quas faciebat per subditos suos Mironum de Pontibus, et Bonumfilium, et Guitardum, utrosque fratres, quod iam dictus Guilelmus prevaserat illi maxsimam partem terrarum infra suos legales terminos positarum, quos ipse legali ordine designaverat ampliando, et colonis adibitis ad culturam perducendo spacia terrarum circa Gessonam civitatem, quam ipse de manibus paganorum multo labore abstraxerat, et prout melius potuit edificaverat, et adhuc Deo auxiliante edificat. Ad haec praenotatus Guilelmus respondebat: non prevasi hanc terram; sed quando apprisiavi locum, qui dicitur Laurus, ubi constructum habet castrum, quod eodem nomine appellatur, apprisiavi et hanc terram, unde appellatus sum per terminos praedicti Lauri, cum spatio terrarum eremi, qued mihi abstulit hic episcopus transcendendo meos terminos, quos monstrare possum. Verumtamen ego iam comprobavi supra fato episcopo per testes, quod ipsum Laurum, quod mihi requirebat, melius erat mei iuris per meam apprisionem, quam sui. Unde aspicite scripturam iudicii exinde factam, quam domnus Raymundus comes mihi firmavit cum coniuge sua Hermessinda comitissa. Cumque in praesentia supra dictorum virorum et iudicis perlecta fuisset, inventum est quod contra ordines legum acta est, quia non potuit iuste fieri, nisi prius conditionibus aeditis, per quas ipsi testes testimonium reddidissent; quoniam lex ita dicit: Iudex causâ finita, et sacramento, ut ipse ordinaverit, a testibus dato, iuditium emittat. Nam et ipsum sacramentum per ordinem iudicis non fuit factum, et ipsi testes non testificavere aliud aliquid, nisi solummodo ipsum Laurum sine terminis, ubi in hac audientia nil requirebat Ermengaudus praefatus. Insuper et multo tempore post sacramentum iam dictum et apprisionem Ermengaudi, iniuste facta fuit per iussionem Raymundi principis supra meminita scriptura, in qua sibi et suae posteritati vocem habere statuit. Nulli tamen dubium est non pertinere hoc ad Barchinonensem aut Ausonensem comitem. Cumque in hoc victus apparuisset Guilelmus, dixit: episcopus Ermengaudus dedit mihi hoc, quod ego demonstrabo, infra terminos meae apprisionis, et hoc quod mihi requirit. Attamen cum hoc probare nequivisset, et monstrare non potuisset ipse praecedendo, et aliis supra scriptis cum episcopo subsequentibus, aliquos legales terminos, scilicet, aggeres terrae sive arcas, quas propter fines fundorum antiquitus apparuit fuisse congestas, atque constructas: lapides etiam, quos propter indicia terminorum notis evidentibus sculptor constiterat, aut notas in arboribus, quas Decurias vocant. Et cum probare non potuisset quod aliquis umquam vidisset aliquid supra dictorum terminorum in locis, quos demonstraverat, Ermengaudus praenotatus ostendit cunctis inspectoribus suos legales terminos. Et iudex supra nominatus ad nihilum proficere adiudicavit supra dictam scripturam a Guilelmo ostensam; quoniam lex, quae continetur libro II, titulo I, cap. XXX. ita edocet: Nonnunquam gravedo potestatis depravare solet iustitiam sanctionis. Quae dum sepe valet, certum est quod semper nocet; quia dum frequenter vigore ponderis iustitiam praemit, nunquam in statum suae rectitudinis hanc redire permitit. Ideoque quia sepe principum metu vel iussu solent iudices iustitiae interdum contraria legibus iudicare, propter hoc tranquillitatis nostrae uno medicamine concedimus duo mala sanare. Decernentes ut cum repertum fuerit qualecumque scripturae contractum, seu quodcumque iudicium non iustitiae vel debitis legibus, sed iussu aut metu principum esse confectum, hoc quod devium iustitiae vel legibus iudicatum est, atque... in nihilum redeat. Cognita sane ad liquidum, cunctis audientibus, quod iniusta oppositio erat adversus Ermengaudum hoc quod Guilelmus proponebat, prescriptus iudex per ordinem legis consignavit in iure praefati praesulis hoc, quod Guilelmus retinebat infra terminos, quos ipse Ermengaudus monstraverat, et quos paratus fuit comprobare. Sed tamen non illi fuit necesse, quoniam iste Guilelmus recognovit in supra dictorum praesentia, quod ipsa erant signa terminorum Ermengaudi istius petentis. Et quia lex quae continetur libro II, titulo I, cap. XXVI. dicit: Quod si pars, quae pro negotio quocumque compellitur, professa fuerit aput iudicem non esse necessarium a petitore dare probationem, quamlibet parvae rei sit actio, conscribendum est a iudice, suaque manu iudicio roborandum, ne fortasse quaelibet ad futurum ex hoc intentio moveatur: non recepit testes Ermengaudi, sed sicut dictum est consignavit illi hoc quod requirebat, ut licitum illi fuisset id ipsud accipere, et facere exinde quod voluisset, quoniam sui iuris iuste erat. Et de hoc quod Guilelmus in hac scilicet parte illi proclamabat, indicavit, ut nullam responsionem illi pararet, nisi prius hic Guilelmus meliores illi voces aut auctoritates ostenderit, quam ostendit, aut dixit, sed faciat episcopus ex praedictis omnibus rebus quodcumque voluerit. Nec tamen ut prevasorem alienae rei adiudicavit eundem Guilelmum, atque monstravit, quoniam per scripturam comitis sepe dictam infra alienos terminos intravit, quamquam ipsa invalida debeat exhistere. Nec non et de omnibus terminorum Gessonae civitatis locis per hanc iudicii notitiam praesentibus atque futuris intimare procuravit, ut in postmodum inter circummanentes nulla dubietas aut contentio oriatur. Habet quoque apprisio Gessonae civitatis, et locorum illi pertinentium, terminum de parte orientis in ipsa Guardia grossa, quae est in termino inter Sanugiam (Sanahuja), et Taltevul, et Gessonam, et pergit per mediam ipsam serram usque ad ipsam Ilzinellam curvuam, quae est in ipsa serra superiore super alveum Fluviani; deinde pergit per ipsos Pugios rotundos (puig redó, puigs redons o rodons, pueyos redondos), et iungit cum termino Taurani, sive de ipsa Acuta; et sic descendit ad ipsam villam, quam dicunt Archels, in ipsa ecclesia ubi in angulo forinsecus crux termini signata est; deinde pergit ad ipsam villam, quae est subter castrum praedictum Lauri, ubi in duobus lapidibus duae cruces termini designatae sunt; et vadit per ipsam Antiquam usque in ipsam serram, ubi in una rupe crux termini signata est; et sic pervadit usque in ipsam villam subteriorem, quam dicunt Prinnonosam. De parte meridiei ascendit in ipsa Guardia de Sadaone, et vadit usque in flumen Cervariam. De occiduo in alveum Sigeris, in Leritam, et Balagaium, usque in castrum quod dicitur Curvumus. De parte vero circii in ipsa Sponda, quae est inter Sanaugiam, et Gessonam; et descendit in ipso termino quod est inter Palaciolum, et Guarda, sive Mua; et descendit per medium vallis Dalada usque in ipsam fossam comitalem. Actum est hoc IIII. Nonarum Novembrium anno quo supra. = Sig+num Poncii cognomento Bonifilii, clerici et iudicis, qui hoc aedidit atque determinavit, sive consignavit, sicut supra insertum est, et testibus firmare rogavit. = Sig+num Mironis de Pontibus. Sig+num Borrelli de Taravallo. = Sig+num Bonifilii Sancii. = Sig+num Guitardi Sancii. = Sig+num Mironis de Benehabente. = Sig+num Compagno de Sanaugia. = Sig+num Otonis. = Marco subscribo. =  Seniofredus sacricustus +. = Miro sacerdos subscribo. = Sig+num Poncii Bonifilii Marchi iudicis, huius iudicii seriei scriptoris atque subscriptoris die et anno praefixo +.