X. Donatio Infantis Petri, Jacobo, Regi Aragonum, castris, regni Valentiae, 1244

X.

Donatio Infantis Petri, filii Regis Portugaliae, et Domini regni Maioricarum, domino Jacobo, Regi Aragonum de quibusdam castris regni Valentiae, an. M.CCXLIV. (Vid. página 43.)

Ex carta origin. in arch. eccl. Maioric.

Noverint universi quod nos Infans dompnus P., non vi, non metu, sed spontanea voluntate, multis beneficiis inducti a vobis Dno. Jacobo, Rege Aragonum impensis nobis, per nos itaque et nostros concedimus et donamus vobis et vestris in perpetuum post mortem nostram omnia iura quibuscumque modis, vocibus et iuribus nobis competant in regno Valentiae; et specialiter castrum et villam de Sogorbio, castrum et villam Castilionis de Burriana, castrum et villam Muriveteris, et castrum et villam de Almenara, cum eorum exitibus et pertinenciis omnibus: quae omnia contulistis nobis in concambium comitatus Urgelli et regni Maioricarum et insule Minoricarum. Et damus vobis et vestris quicquid habemus in Eviça, quibuscumque modis vel vocibus nobis competat ita tamen quod medietatem iuris nostri quod habemus in Eviça libere et inmediate habeatis: alteram autem medietatem habeat Petrus de Alcala, et sui, et illi cui vel quibus dare, alienare vel relinquere voluerit; dum tamen idoneus vel idonei sint ad tale feudum habendum voce liberalitatis et donationis nostrae in feudum a vobis et vestris. Pro quo feudo ipse et sui teneantur vobis vestrisque tres milites tenere ad servicium vestrum in predicta insula secundum consuetudinem ipsius insulae. In hac autem donatione nostra non intelligimus id quod habemus in castro et villa ipsius Eviçae; cum id pro feudo Archiepiscopi et ecclesie Tarragon. teneamus, secundum quod in cartis inter nos et ipsos confectis plenius continetur. Hanc autem donationem ita volumus valere et vires habere, nec posse aliquatenus revocare, si nobis post obitum nostrum proles legitima non supersit. Si autem de legitimo coniugio nobis supererit, omnia predicta ad eam, cuiuscumque sexus fuerit, volumus pertinere, hac donatione penitus vacuata et in irritum revocata. Apponimus etiam huic donationi talem conditionem sive bonus, quod vos Jacobus, Rex praedictus omnia debita nostra et iniurias manifestas, quae probari poterint mortis nostrae tempore nos debere solvere et reficere, hiis quibus obligati fuerimus plenarie persolvatis; et quod omnia stabilimenta et donationes nostras a nobis factas in aliquibus praedictorum sine praeiudicio iuris et dominii vestri quibuscumque hominibus et militibus et specialiter nostris, sine aliqua violatione eis omni tempore observetis. Retinemus tamen nobis omnes res nostras mobiles, quascumque habemus et habuerimus tempore mortis nostrae, ad voluntates nostras per omnia faciendas. Volumus etiam quod fratres Templi tamdiu teneant et expletent partem nostram omnium praedictorum castrorum et villarum et terminorum eorundem, quae habemus in praedicto regno, et iura nostra nobis ibidem competentia pacifice et potenter, donec omnes praedictae conditiones fuerint per vos vel vestros integre et sine diminutione aliqua adimpletae. Ita quod ea que perceperint de praedictis, convertantur in praedictis iniuriis et debitis et aliis complendis, quae superius continentur secundum dispositionem et ordinationem manumissorum et illorum qui res nostras ordinaverint vel dispensaverint. Hanc autem donationem in sanitate nostra, pleno sensu et memoria a nobis factam, praedictis conditionibus et honeribus ut dictum est vim obtinentibus, volumus et promittimus et sacrosanctis Evangeliis tactis iuramus nullo tempore modo aliquo revocare, sed habere perpetuam firmitatem. Et nos Jacobus Rex Aragonum, videntes liberalitatem et gratiam, quam vos Infans dompnus P. nobis facitis in praesenti, promittimus bona fide et sine omni deceptione omnia quae superius continentur generaliter et singulariter adimplere; et promittimus vos et familiam vestram, et res et iura vestra habita et habenda, tamquam manutenere et deffendere, et iuvare vos contra omnes quaslibet personas contra ius vobis iniuriam vel molestiam inferentes; et hanc defensionem et iuvamen intelligimus infra limites regnorum nostrorum et comitatus Barchinonae et Urgelli et aliorum locorum de dominio nostro. Et ut predicta omnia et singula a nobis promissa compleantur et attendantur, prout superius est scriptum, tactis sacrosanctis Dei Evangeliis juramus. Datum Valenciae quarto decimo kal. septemb. anno Christi Incarnationis M.CCXL. quarto. = Signum † Jacobi Dei gratia Regis Aragonum, Maioricarum et Valenciae, Comitis Barchinonae et Urgelli et Domini Montispessulani. = Signum + Infantis dompni P. filii illustris Regis Portugaliae. = Huius rei testes sunt = V. Episcopus Oscen. (Vidal de Canellas o Canelles) = Gombaldus de Entença. = Fr. G. de Cardona, Magister Templi. = P. Cornelii, maiordomus Aragon. = P. Sancii, civis Ilerdae et notarius Domini Regis. = G. Romei. = G. de Entença. = Romeus de Duroforte. = Eximinus de Focibus. = Eximinus Petri Rept. = Berengarius de Posis. = Sig+num Bernardi Lecchadie, publici notarii Valenciae, qui mandato et rogatu praedictorum domini Regis, et Infantis dompni P. hec scripsit loco, die et anno praefixis.

Post haec Jacobus Aragon. Rex praedicto Infanti D. Petro supra scripta castra in regno Valentiae et alia memorata evacuanti promissit dare annuatim triginta novem millia solidorum regalium Valentiae. Data carta prid. kal. julii anno 1254. = Extabat in eccl. cathed. Maioricen (leo Maioriecn).

LX. Constitutiones Domini Fratris P. Barchinon. Episcopi edictae in plena synodo, VIII. idus novembris anno Domini M.CCXLIIII. et primo.

LX. 

Constitutiones Domini Fratris P. Barchinon. Episcopi edictae in plena synodo, VIII. idus novembris anno Domini M.CCXLIIII. et primo. (Vid. pág. 215.)

Ex cod. Barchin. apud FF. Carmel. excalc. 

Contra clericos lusores.

Si quis clericus beneficiatus nostrae diocesis aut in sacris ordinibus constitutus, civitatensis vel diocesanus, ad aliquem ludum taxillorum luserit, ex tunc noverit a suis beneficiis se suspensum.

De clericis venatoribus. (cazadores)

Si quis presbyter vel clericus curam animarum habens auscorem (azores) seu falconem (halcones) vel sparverium (esparvé, esparver; cernícalo) de coetero ad venandum portaverit, avem quam portaverit amitat, nobis vel cui mandaverimus applicandam, in elemosinam pauperibus erogandam. 

De clericis advocatis iterum.

Quia constitutio in praeterita synodo contra clericos advocantes a nobis edita non sit hactenus observata, de misericordia procedentes volumus et sub poena beneficii mandamus firmiter, quod quicumque presbyter vel curam animarum habens predictae constitutionis transgressor extiterit, non exeat civitatem, donec persolvant hoc Ferrario de Torrente malo in elemosinam erogandum quidquid de illicita advocatione perceperit a tempore constitutionis a nobis editae in synodo precedenti, praedicta constitutione de coetero in suo robore permanente.

Sub poenis affligendis vel a jure inflictis contra clericos sive laycos crimina vel transgressiones subsequentes, comprehensae sub compendio, committentes. Et primo contra addiscere renuentes.

Poena clericorum nolentium scientiam addiscere liberalem, et ad minus grammaticam, talis est qui debetur a beneficiis expelli a toto, ne suo fungantur Creatori sacerdotio indiscrete.

De publicis concubinaris.

Poena clericorum tenentium publice concubinas in domibus propriis, vel etiam alienis, talis est, qui sunt suspensi, et debent spoliari suis benefitiis, et deponi ab ordinibus jam susceptis, secundum constitutionem D. Sabinensis: Ed extirpandam.

De clericis exercentibus comertia. 

Poena clericorum exercentium comertia saecularia est suspensio omnium benefitiorum, et non beneficiatus quod ab ingressu ecclesiae arceatur omnino secundum constitutionem D. Sabinensis: A crapula.

De clericis ludentibus ad taxillos.

Poena illorum clericorum qui luserint ad aliquod ludum taxillorum ab ann. Domini 1244. 7. idus novembris talis est: quod sunt suspensi jure a beneficiis suis per constitutionem D. Fr. Petri Barchinon. Episcopi: Si quis clericus. 

De poena clericorum non residentium.

Poena clericorum qui personaliter non deserviunt in ecclesiis habentibus curam animarum, et qui non receperunt ordines quos ipsa cura requiret, haec est: quod ipso jure sunt privati a beneficiis suis per constitutionem Domini Sabinensis: Cum propter hominum. Adjicimus etiam quod de jure potest Episcopus ipsa beneficia utpote vacantia aliis conferre.

De contractibus matrimonii in gradu prohibito.

Poena illorum sive sint clerici sive layci qui contraxerunt matrimonia in gradu prohibito, talis est: quod sunt excommunicati ipso jure per constitutionem D. Sabinensis: Districte praecipimus. Qui vero clandestina contraxerunt, sunt tanquam excommunicati arctius evitandi.

De clericis recipientibus ecclesiastica beneficia sine consensu Episcopi.

Poena clericorum qui recipiunt beneficia ecclesiastica vel officiant in eisdem sine consensu Episcopi talis est: quod debent excommunicari, et amittere beneficium et deponi ab ordine, secundum constitutionem sacri Lateranensis concilii quondam Domini Alexandri De jure patronatus.

De clericis paciscentibus super benedictionibus ecclesiasticis conferendis.

Poena clericorum ex pacto aliquo aliquid recipientes pro benedictionibus nubentium, et exequiis mortuorum, et aliis sacramentis ecclesiasticis conferendis, talis est: quod debent suspendi ab officio per Episcopum. Sed ex post facto possunt recipere oportunior ex consuetudine approbata.

De clericis alienantibus possesiones ecclesiae sine consensu Episcopi.

Poena clericorum sive sint religiosi sive alii, qui alienant possesiones ecclesiae sine consensu Episcopi, talis est: quod debent removeri in perpetuum ab administratione qua funguntur secundum constitutionem Domini Sabinensis, et secundum constitutionem D. Barchinonensis Episcopi. Item de clericis obligantibus per peccuniam personatum vel dignitatem suam, hi ipso facto sint suspensi ab omni beneficio et officio, donech impetraverint gratiam a Sede Apostolica, secundum constitutionem dicti Sabinen: In ecclesiis cathedralibus.

De clericis qui committunt talia crimina, quae poenam merentur in laycis capitalem. 

De poena clericorum qui commisserint furtum, vel crimen alsi, vel rapinam, vel homicidium, vel raptum mulierum, vel cuderint falsam monetam vel alia crimina quae poenam capitalem merentur talis est: si publice fuerint deprehensi, quod debent degradari a suis ordinibus secundum constitutionem D. Sabinen: Ne clerici in opprobium inducantur. 

De clericis et laycis qui mittunt ferrum, arma et alia prohibita Sarracenis.

Poena illorum, sive sint clerici sive layci, qui mittunt Sarracenis vel Mauris arma, ferrum, lignamina navium, instrumenta, panem, equos, bestias, animalia ad comedendum vel colendum terram talis est: quod sunt excommunicati ipso jure secundum constitutionem Domini Innocentii quae sic incipit: Constitutionem Domini Alexandri ad memoriam, etc.

De Christianis qui vendunt Sarracenis Christianum.

Poena illorum, sive sint clerici sive layci, qui Christianum vel Christianam vendunt Sarracenis talis est: quod ipso jure sunt excommunicati, nec possunt absolvi nisi a Sede Apostolica, secundum constitutionem D. Sabinensis: Statuimus ut quicumque, etc.

De clericis sive laycis qui faciunt conspirationem, sive colligationem, illicitam, sive libellum famosum.

Poena illorum, sive sint clerici sive layci, qui conspirationem sive colligationem illicitam faciunt sive libellum famosum componunt vel componi faciunt, vel inventos non rumperint sine mora talis est: quod sunt excommunicati ipso jure per concilium Tarraconense.

De invasoribus rerum ecclesiasticorum. 

Poena illorum qui invaserint vel rapuerint res ecclesiasticas et locorum religiosorum per violentiam talis est: quod sunt excommunicati ipso jure per concilium Tarraconense.

De recipientibus et ementibus bona ecclesiastica habita per rapinam.

Poena fautorum et receptatorum vel emptorum scienter de maleficiis ecclesiarum vel locorum religiosorum haec est: quod sunt excommunicati ipso jure per concilium Tarraconense.

De clericis promulgantibus sententias excomunicationis, suspensionis, interdicti sine monitione legitima et sine scriptis.

Haec est quod sunt suspensi ipso jure ab ingressu ecclesiae per mensem; et si praesumpserint infra mensem celebrare divina, quod non poterunt habere dispensationem sine Apostolica Sede.

De clericis parrochialibus non habentibus constitutiones haec est.

Qui non habent constitutiones D. Sabinensis et D. Tarracon. Archiepiscopi in anno Domini M.CCXLIII. in festo Sancti Johannis Baptistae talis est: quod sunt suspensi a suis beneficiis ipso jure per constitutionem Domini Barchinonense Episcopi: Nos Fr. Petrus, etc.

De clericis non deferentibus coronam. 

Poena clericorum non deferentium coronam haec est: quod non deffendantur ab ecclesia secundum constitutionem D. Barchinon. Episcopi: Nos Fr. Petrus, etc.

Mandat D. Episcopus quod quilibet Christianus ultra XVIII. annum constitutus jejunent quadragessimam et alia jejunia ab ecclesia indicta, nec preter infirmitatem seu debilitatem seu aliam justam necessitatem de consilio medici et spetiali licentia D. Episcopi, vel sui Officialis sive clerici sui parrochialis pluries reficiantur. Qui autem contra fecerit, noverit se excommunicatum. Cives autem non possint habere licentiam nisi a D. Episcopo, vel in ejus absentia ab ejus Officiali, nisi in tantum esset infirmus vel debilis quod in mora petendi licentiam a D. Episcopo vel ejus Officiali possent huiusmodi personae periculum incurrere, in quo casu possunt licentiari a proprio clerico parrochiali. Quorum omnium absolutionem, si in sententiam inciderint, D. Episcopus sibi reservat. Item mandat D. Episcopus nautis, marinariis et omnibus aliis navigantibus, ne ad partes Sarracenorum baptizatos, sive quoscumque alios Christianos portare presumant praeter uxores proprias, nec illas etiam sine spetiali licentia Episcopi. Cum quidam quandoque fraudulenter dicant se esse conjuges qui non sunt, quos nautas, marinarios et alios qui contra huiusmodi mandatum veniant, jam D. Episcopus excommunicavit, et fecit eos excommunicatos publice nuntiari. Item quia non colere festivitates ab ecclesia indictas est magna et periculosa obedientiae transgressio, et qui propria auctoritate talia praesumunt, videntur claves ecclesiae contemnere, et omnem regulam christianitatis infringere, et in hiis omnibus servili opere sit cessandum, mandat D. Episcopus sub poena excommunicationis quod omnes barberil, marcellarii, molendinarii, ferrarii et piscatores, et qui omnes supradicti contra haec consueverunt delinquere in periculum (Desunt reliqua).

XLVII. Ordinatio circa electionem Episcoporum Illerdensium, an. MCCXLIV. (1244)

XLVII.

Ordinatio circa electionem Episcoporum Illerdensium, an. MCCXLIV. (1244) (Vid. pág. 144)

Ex. Libro viridi eccl. Illerdensis fol. 297 b. 

Nos Petrus miseracione divina Terrachonensis Archiepiscopus et Raymundus per eandem Illerdensis Episcopus auditis rationibus utriusque partis super jure eligendi Episcopo in ecclesia Illerdensi taliter duximus statuendum. Quod quandocumque electio fuerit celebranda de Pontifice in ecclesia Illerdensi, quod Capitulum Illerdense teneatur hoc notificare Priori et conventui Rotensis ecclesiae, et teneantur recipere et admittere ad electionem praedictam Priorem Rotensem, et eius canonicos. Itaque si fiat electio per compromissum, eligantur duo de ecclesia Illerdensi et unus de Rotensi, vel tres de Illerdensi et duo de Rotensi et sic deinceps. Si autem per scrutinium electio juxta numerum canonicorum Illerdae qui tempore electionis fuerint residentes, tercia pars de canonicis Rotensis assumatur, ita videlicet quod si fuerint XX canonici Illerdae, decem intersint Rotenses: si autem fuerint triginta canonici Illerdenses, intersint quindecim Rotenses, et ita secundum magis et minus secundum numerum canonicorum Illerdensium observetur. Item quia invenimus quod ecclesia Illerdensis a tempore suae fundationis familiaritatem et societatem habuit cum canonicis Rotensis ecclesiae, statuimus quod nomina canonicorum Rotensium quae sunt deleta de Martyrologio Illerdensis ecclesiae, reparentur et restituantur ibidem, ut sit fraterna caritas inter eos et commemoratio canonicorum defunctorum fiat communiter in alterutra ecclesia. Statuimus etiam quod quociensqumque et quandocumque Prior et canonici Rotenses accesserint ad civitatem vel ecclesiam Illerdensem quod Prior et Capitulum Illerdae teneatur eis dare portiones cotidianas per tres dies, secundum quod datur et dabitur coeteris canonicis ecclesiae Illerdensis. Super petitione procurationum quam dictus Prior et conventus Rotensis ecclesiae faciebant ab Archidiachonis Ripagurciae, de Benasco (Benasque) et de Terranthona (Terrantona), ipsi Priori et eius conventus silencium duximus imponendum. In predicta vero sententia, composicione vel arbitrio retinemus, quod si quid sit omissum vel minus vel obscure dictum, quod possimus supplere et interpretari vel declarare, prout nobis visum fuerit expedire, infra tempus superius comprehensum. Super omnibus aliis quaestionibus vel demandis quas alterutra ecclesiarum praedictarum posset movere contra alteram usque in presentem diem, eis perpetuum duximus silencium imponendum. Lata sententia septimo kalendas aprilis anno Domini MCCXL quarto.