III. Excerpta ex brevi Cronico ad calcem. Martirol. eccl. Ulian.

III. 

Excerpta ex brevi Cronico ad calcem. Martirol. eccl. Ulian. (Vid. pág. 22).

Anno MCXIII. (1113) kalendis februarii capta civitas et insula Maioricarum (Mallorca) 1.a vice (primera vez) a R. Comite Barchin.

Anno milleno tercentenoque triceno

Quarto marcescit gens et plebs cuncta famescit

Panem non reperit, erbas et gramina querit

Ex hiis gens comedit quam seva fama quoque ledit. 

Venit frumenti vix inde migeria genti

Ter solidum deno plus precio crede triceno

Anno transacto tetro cursuque peracto

Nil valet expletum sic cosmum cerne repletum. 

Anno a nativitate Dni. MCCCC nono - die sabbati XXIII die mensis marcii dicti anni quidam vir sanctus de ordine fratrum Predicatorum, oriundus civitatis Valentie (San Vicente Ferrer) apulit villam Turricelle de Montegrino, et ibidem per tres dies continuos missam et predicationem fecit devotissimas. Et iste frater quasi tenuit vitam et modum Ap... nam eum sequebantur numero quasi sexaginta persone, inter quas erant duodecim pbri. mulieres decem, et multe alie layce persone. Fuerunt sibi a Summo Pontifice multe indulgentie concesse tam in audiendis eius sermonibus, quam etiam in ipsis qui eum sequebantur...

Anno ab Incarnatione Dni. MCLXXVIII. VI kal. julii, Deo permittente, capta fuit a Paganis ecclesia S. Marie de Uliano, et omnibus bonis suis penitus spoliata: cuius ecclesiae canonici alii gladio ibidem perempti, alii Maiorichas transducti fuerunt.

Anno IIII (quarto) sequenti mutatum fuit altare beate Marie et translatum ab inferioribus foveis in locum qui usque hodie ab inhabitantibus cernitur, quod ob nimiam aquarum exuberantiam factum esse constat, cum nulla eidem loco nec altari aquis obstantibus posset reverentia exhiberi.

Anno ab Incarnatione MCLXXXII. IIII idus octobris dedicata fuit predicta ecclesia a domno B. Terraconensi Archepo. et reverentissimo R. Gerundensi Epo. a quibus clericorum ac laicorum coram posita multitudine privilegio suo premunita est, et in omnem libertatem reducta.

Anno ab incarnatione Dni. MCCLXXXV (1285) quinto kal. julii obsessa fuit civitas Gerunde a Gallicis et ab exercitu ecclesie: et post tres menses vel quasi fuit Gallicis tradita et exercitui ecclesie propter defectum victualium. Et similiter post tres septimanas vel circa fuit obsessa a Rege Aragonum, (Pedro III) et post paucos dies Gallici oppressi fame propter defectum victualium (defecto de vituallas, avituallamiento, comida, etc) fecerunt pactum cum Rege quod permitteret eos abire, et dimiterent civitatem: quod factum fuit.

XXVII bis. Excerpta ex Necrologio Eccl. Gerund. adnotato in Cod. Martirologii Adoniani, M. S. saecul. X.

XXVII bis. 

Excerta (Excerpta) ex Necrologio Eccl. Gerund. adnotato in Cod. Martirologii Adoniani, M. S. saecul. X. (Vid. pág. 124). 

Nota. Quae saec. X. et XI. manu scripta sunt, simpliciter hic excribentur. Recentioribus vero, sua cuique nota temporis affigetur. 

IV. Kalendas Januarii. Eo die obiit Deila Levita, anno D.CCCC.LXVIIII. = Eodem die obiit Raimundus Olive qui fecit... clericis edificare Sancti Sepulcri.

Kal. Januar. Obiit Audericus sacerdos. 

Nonis Januar. Obiit Moruca. 

VII. id. Januar. Eodem die obiit Sonifredi Sacerdoti, anno DCCCC.LXV.

VI. id. Januar. Eodem die obiit Bernardus de Foneiariis, huius Sedis Canonicus, cui dimittat Deus Omnipotens omnia peccata sua.

V. id. Januar. Eodem die obiit Raimundus Prepositus.

III. id. Januar. Eodem die obiit Berengarius Terrachonensis Archiepis., anno M.XC. VIIII. ab Incarnatione Xpi.

XVIIII. Kal. Februar. Eodem die obiit Wadamirus Levita. Obiit Guilielmus Archilevita, et Petrus Odgerii, qui regularis Clericus factus viam universae carnis feliciter est egresus. (Hic poster. saec. XII. notatus est.) 

XVII. Kal. Febr. Eodem die obiit Giscafredi. Pbri., anno D.CCCC.LXXII. = Eodem die obiit Bernardus de Palatio, huius Sedis Sacrista, anno Dni. M.CCC.XVI. (Haec recenti manu cuius hoc unicum vestigium in Codice).

VIII. Kal. Febr. Eodem die obiit Belloni Pbri. an. M.CCCCL. 

V. Kal. Febr. Eodem die obiit Petrus Pbr. montis Eusebii (vel Ensebii vel Aisebii).

II. Kal. Febr. Eodem die obiit Audesindus Pbr., anno D.CCCC. = Ipso die obiit Guilelmus Gaucperti de Vulpiliaco, huius Sedis Canonicus, vir magnae karitatis et honestatis. (Saec. XII. notata.) 

Mens. Februar. 

II. Idus Febr. Eodem die obiit Sperandeo Sacristae, anno DCCCC.LXXII. 

VII. Kal. Martii. Eodem die obiit Audegarius. 

IIII. Kal. Mart. Eodem die obiit Suniarius, qui vocabatur Rufus, vir bonus, cui Deus dimittat omnia peccata sua. Amen.

III. Kal. Mart. Eodem obiit Raimundus Comes, anno Dominicae trabeationis XVI. post millesimum. (Not. eodem tempore).

II. Kal. Mart. Eodem die obiit Senderedus Archipresbiter, anno D.CCCC.LXVII. 

Mens. Martii. 

Kal. Martii. Eodem die, anno Dominicae Incarnationis M.LVIII. obiit Ermesindis Comitissa. 

VI. Non Mart. Eodem die obiit Volveradus, et Guillelmus Magister, vir per omnia laudabilis, qui post relictam huius seculi gloriam feliciter migravit in Xpo. 

II. Non Mart. Eodem die obiit Senderedus Sacer et Sacrista, cui Deus dimittat omnia peccata sua. 

VIII. Idus Mart. Eodem die obiit Petrus Gaucberti nostrae congregationis Pbr., vir magne religionis.

VII. Id. Mart. Eodem die obiit Guillelmus Secarii, qui omne suum alodium dimissit Canonicae Sanctae Mariae, et Berengarius Guilelmi, Pbr., vir magnae pacienciae et simplicitatis. (Haec saec. XII.)

VI. Id. Mart. Eodem quoque die molestiis fractus non modicis obiit Baron Bonihominis. 

III. Id. Mart. Eodem die obiit Adalbertus Guisadi Pbr. et Prepositus, vir religiosus: et Berengarius Guillelmi S. Felicis Abbas. (Haec notata saec. XII).

II. Kal. April. Eodem die obiit Borrellus. = Eodem die obiit Berengarius Comes. 

Mens. Aprilis. 

IIII. Non. April. Eodem die obiit Senderedus filio Carpioni.

III. Non April. Eodem die obiit Guillelmus Arnal... qui fratrum obitus studi... (ose colli) studiose colligebat.

XVII. Kal. Maii. Eodem die obitum Amatus Guitardi Levita.

XVI. Kal. Maii. Eodem die obiit Donades Pbro.

XV. Kal. Maii. Eodem die obitum Arnulphi Illustrissimi Episcopi Gerundensis, an. Dni. D.CCCC.LXX. qui rexit Ecclesiam annis XV. mens. VII. dies X. et VII. et anno XV. 

quod sumsit Lotharius Rex Francorum exordium (Haec not. coev. manu). = Item eodem die obiit Berengarius Gaucberti, Clericus, qui contemptis huius mundi diviciis pauper migravit ad Xpum.

VIIII. Kal. Maii. Eodem. die anno CXI. post millesimum ab Incarnatione Dni. obiit Ermengaudus Elenensis Praesul, huius Sedis Cannonicus.

VII. Kal. Maii. Eodem die obiit Teudesindus Abba Sancti Felicis. (Haec notata saec. XI.) Ipso die obiit Gerallus Pbr. Pictaviensis.

IIII. Kal. Maii. Eodem die obiit Raimundus Guisalli huius Sedis Episcopus, vir sanctae religionis, et doctrine plenitudine eruditus (Haec saec. XII. notata). 

Mens. Maii. 

V. Non. Maii. Eodem die obiit Recosindus Levita. 

IIII. Non Maii. Eodem die obiit Sicardis uxor Raimundi Raimundi de Sancta Columba. 

II. Non. Maii. Eodem die obiit Raimundus Guillelmi de Virginibus. 

IIII. Id. Maii. Eodem die obiit Sendredus Archilevita bona memoria, cui Deus dimittat omnia peccata sua. 

III. Idus Maii. Eodem die obiit Raimundus Guillelmi huius Sedis Sacrista, vir magne simplicitatis et mansuetudinis. 

II. Id. Maii. Eodem die obiit Johannes Raimundi huius Sedis Canonicus et gramaticus. 

Idus Maii. Anno Incarnationis Dominice M.LXXI. obiit Remundus Guifredi. 

XVII. Kal. Junii. Eodem die obitum Gondemari Episcopi.

XIIII. Kal. Jun. Eodem die obitum Oddone Levite = Eodem die translatio Sancti Felicis martiris ierunda (Gerunda) (Haec saec. XI. notata). 

XIII. Kal. Jun. Eodem die obiit Sendovadus Abba. (Haec saec. XII. notata).

XI. Kal. Jun. Eodem die obiit Teudalegus Pbr. et Sacrista, et Berengarius Gauzfredi Archilevita, qui obiit anno LXXXVIIII. post millesimum ab Incarnatione Dni.

VIII. Kal. Jun. Anno Incarnationis Dominice LXX.VI. post M. Era M.C.XIIII. Indictione XIIII. obiit Domnus Remundus Berengarii Comes Barchinonensis, ac Marchio. 

VII. Kal. Jun. Eodem die obiit Adalbertus Galavonsi. 

Mens. Junii. 

III. Non. Junii. Eodem die obiit Ato Clericus magnus scolasticus.

VIII. Idus Jun. Eodem die obiit Erogius Archipresbiter.

VII. Id. Jun. Eodem die obiit Bernardus Mironis Clericus, huius Sedis Prior et Prepositus.

V. Id. Jun. Eodem die obiit Bernardus Guifredi Capud scole anno C.II. post millesimum ab Incarnatione Xpi. 

II. Id. Jun. Eodem die obiit Offitus Levita.

XVI. Kal. Julii. Eodem die obiit sic Richarius Pbr. et Capud scole.

XIIII. Kal. Jul. Obitum Adalberti Pbri. qui fuit rufus. 

XIII. Kal. Jul. Eodem die sic obiit Terrocintus Pbr. 

V. Kal. Jul. Eodem die obitum Ebriarii Pbri. Capud scoli. Eodem die obitum Mironis Goltredi. 

Mens. Julii. 

IIII. Idus Julii. Eodem die obiit Johannes Capud scole vir per omnia laud (laudabilis) cuius studium fuit famu (famulari) Sanctis Dei Ecclesiis (bona) etiam sua impendere... indesinenter et clericis... 

II. Idus Jul. Eodem die obiit Petrus Poncii huius Sedis Archilevita, qui obiit in expeditione Jherosolimitana anno XCVIII (aut VIIII.) post millesimum ab Incarnatione Xpi. (coeva manu). 

XII. Kal. Augusti. Isto prorsus die obiit Bernardus Archilevita et Prepositus (Haec saec. XI.).

X. Kal. August. Eodem die obiit Arnustus Levita (Haec saec. XI.).

II. Kal. August. Eodem die obiit Adebrandus Sacer (Haec saec. XII.). 

Mensis Augusti. 

Kalendis August. Eodem die obiit Petrus Gerundensis Episcopus: qui valde diligens Gerundensem Sedem, exercensque in ea diversi honoris ordinem, ob Dei genitricis amorem vocatione divina vitam meruit celibem. 

III. Nonas August. Eodem die obitum Placiani. Eodem die obiit Bonucii Sacrista. 

II. Idus Aug. Eodem die obiit Matfredus, a... et Archilevita.

XII. Kal. Sept. Eodem die obiit Guilielmus Guifredi Levita anno dominice Incarnat. M.LX.VII.

VIII. Kal. Sept. Eodem die obitum Almeradi Levita (Saec. XI.). 

Mensis Septembris. 

III. Non. Septemb. Eodem die obiit Bernardus Umberti huius Sedis Episcopus anno Dominice Incarnationis C.XI. post millesimum (Haec saec. eod. notata.).

II. Non. Septemb. Eodem die obiit Guilielmus Raimundi de Farners, qui in bona confessione conversus, et Clericus factus partem alodii sui dimisit canonice Beate Marie: cui Deus omnia peccata sua dimittat.

Nonis Septemb. Eodem die obitum Sonifredi Episcopi (Haec saec. XII. notata.). 

III. Idus Septemb. Eodem die Poncius Adalberti clericus, qui preceptum Dominicum secutus obiit pauper et pelegrinus.

XVI. Kal. Octobris. Eodem die obitum Guigoni Levite. 

X. Kal. Octob. Obitum Remundi Umberti Archilevite anno LXXX.VIIII. post M. ab Incarnatione Dni. 

Mensis Octobris. 

II. Non. Octob. Eodem die obiit Bernardus de Colonico qui conversus à milicia in nostra Ecclesia, alodium suum dimissit nostre Canonice.

V. Idus Octob. Eodem die obiit Sicardis mater Bernardi Episcopi (Saec. XI. notata aut init. seq.).

XIII. Kal. Novemb. Eodem die obitum Garsiani Subdiaconi (Saec. XI.). Item ipso die obitum Bernad... ssonensis Episcopus, huius... canonicus, vir... eruditus. (Saec. XII.). 

XII. Kal. Novemb. Eodem die obiit preclarissimus vir Udalard... qui secundum evangelicam iussionem uxo... ac fisios (uxore ac filios?), et cetera quae posside... (possidebat) reliquit, et regularis clericus fa... (factus?) feliciter ad dominum migravit.

VIII. Kal. Novemb. Obitum Petroni Archipresbiteri et Tructari. filio Carpioni. 

Mensis Novembris. 

IIII. Idus Novemb. Eodem die obitum Borelli (Borrell) filio Raimundi Comite, cui Deus dimittat omnia peccata sua.

XVII. Kal. Decemb. (abre llaves) Felix Almodis que splenduit orbis in hodis Hac moriendo die transivit ad atria vite. (cierra llaves) (Saec. XII.) 

XV. Kal. Decemb. Eodem die obiit Berengarius Gerundensis Episcopus anno XC.III. post M. ab Incarnatione Dni.

II. Kal. Decemb. Eodem die obiit Guitardus Arnalli Levita, huius Sedis Canonicus bonis operibus et elemosinis frequenter intentus, gramatica quoque arte, et divina atque humana lege adprime eruditus. 

Mensis Decembris. 

Kal. Decemb. Eodem die obiit Bernardus Baroni Pbr. atque Prior huius Sedis, bonus ecclesiasticus, et timens Deum. (Saec. XII.). 

IIII. Non. Decemb. Eodem die obiit Raimundus Guillelmi nostrae congregationis clericus qui vocabatur de Pulcro miraculo (Eod. saec).

Nonis Decemb. Eodem die obiit Bero femina. = Eodem die obiit Raimundus Berengarii Comes Barchinonensis et Marchio. 

II. Idus Decemb. Eodem die obitum Wadamiri abbati Sancti Felicis anno DCCCC.LXXV. (Saec. XI. ineunte.).

XVIIII. Kal. Januar. Eodem die obiit Adalbertus Raimundi Levita de Malved. 

Excerpta ex altero Martirologio Eccl. Gerundensis, adnotato in Codice Martirologii ms. saec. XIV. 

Mens. Januarii. 

VIII. Idus Januarii, Anno M.CC.XIIII obiit Dompnus Raymundus Terrachonensis Archiepiscopus huius Ecclesiae Canonicus.

III. Idus Januar. Eodem die obiit Berengarius Terrachon. Archieps.

IX. Kal. Februar. Eodem die obiit Petrus Lodomerii de Ungaria, filius Comitis Dionisii. 

VI. Kal. Februar. Eodem die anno Incarnationis Domini M.C.XCV. obiit Dompnus Raymundus Gerundensis Episcopus.

III. Kal. Februar. Anno Dni. MXCC.XI. obiit apud civitatem Vianne (Viena, Wien), ubi per Summum Pontificem erat generale Concilium convocatum Venerabilis Dnus. Bn. de Villamarino bonae memoriae Episcopus Gerundensis, vir excellentis scientiae, et discretionis, qui in Castro de Episcopali et villa de Baschera furcas erexit, et cum multis laboribus, dampnis, et sumptibus, ut ibi essent perpetuo, et quod merum et mixtum imperium Gerunden. Eccla. semper ibi haberet per privilegium regale optinuit; quod privilegium in thesauraria ipsius Ecclae. reponi fecit; et locum de Quarciano emit, quem dignitati Episcopali legavit; et super redditibus ipsius loci duos sacerdotes instituit, quorum cuilibet annuatim CCC. sol. de reditibus supradictis per Episcopum Gerunden. dari mandavit: Volens et ordinans quod ipsorum quilibet ter semper celebraret Missam in qualibet septimana: et post Missam ille qui celebrasset indutis capa serica, quam eos semper habere voluit (et cum opus esset ut emeretur per Episcopum Gerund. mandavit) supra tumulum suum exiret, et ibi absolutionem faceret; et quod semper in Missis et absolutionibus alter alterum adiuvaret, et quod intereset semper in Eccla. Gerund. diurnis officiis pariter et nocturnis; et ut retro Episcopum semper in processionibus, que in Eccla., civitate, vel suburbiis fierent, irent, et eum in celebrandis ordinibus adiuvarent. Instituit etiam anniversarium... et voluit ut perpetuo in quatuor precipuis festivitatibus B. Mariae darentur sacrosancto altari S. Mariae in qualibet earundem duo cerei quatuor librarum cere (cuatro libras de cera), qui in servicio ipsius altaris arderent, ut beata Virgo vellet sue anime esse... Et ad ea complenda redditus loci predicti de Quarciano obligavit: Crossam etiam suam pulcherrimam argenteam Ugucionem in grammatica, et librum Rationale vocatum, et librum Pontificalem Romanum vocatum pulcherrimum ipsi Ecclae. legavit; volens dictos duos libros Hugucionem et Rationalem esse perpetuo in circa nova Ecclae. Gerund. catenis affixos in servicium Ecclae. 

Prid. Kal. Februar. Eodem die obiit Audesindus Pbr. = Et Guillelmus de Terradis Sacrista maior, qui... tabulam argenteam altari Beatae Mariae fieri fecit. 

Mens. Februar. 

VIII. Idus Februarii. Anno Dni. M.CC.LIIII. apud Neapolim, ubi erat curia romana, obiit Dompnus Berengarius huius Sedis Episcopus, de ordine Predicatorum, qui tria festa IX. lection. in hac sede ordinavit et instituit sollemniter celebrari, videlicet festum Beate Katerine Virg., et beati Dominici Confess., ordin. Predicator., primi institutoris, et S. Petri Mart. eiusd. ord... 

XIIII. Kal. Marcii. Eodem die obiit Odemarius Pbr. et Berengarius Terrachonens. Archiepus., huius Ecclae. Sacrista, qui fuit de Villa mulorum (Vilademuls). Et Reverendus Franciscus de Blanis, qui fuit Epus. Gerunden. et Barchinonensis.

X. Kal. Marcii. Eodem die obiit Domnus Petrus de Castronovo Gerundensis Epus., anno Xpi. M.CC.LXXVIII. pro quo fit anniversarium Conventuale per D. Epum. 

VII Kal. Marcii. Anno Dni. M.CC.XXIX. obiit dompnus Hugo Comes Impuriarum. huius Sedis Canonicus. 

Mens. Martii. 

Kalendis Marcii. Eodem die obiit Ermessendis Comitissa religiosa femina, que hanc Sedem ditavit... tabulam auream ac crucem Deo et Sanctae Mariae obtulit, et 

Ecclam. multis ornamentis ornavit, cuius obitus sollemniter debet celebrari. = Item Petrus Abbas Villabertrandi (Vilabertrán) et archilevita istius Sedis.

VI. Non. Marcii. Eodem die obiit... et Rodlandus Abba, G. et huius Sedis Archidiaconus.

V. Non Marcii. Eodem die obiit Arnaldus de Juniniano Archidiaconus de Rogationibus, et venerabil. Petrus de... Cesaraugustanus Epus (obispo de Zaragoza).

IIII. Non Marcii. Eodem die obiit Petrus primus Uliani Prior. 

Prid. Non. Marcii. Eodem die obiit Sendredus Sacerdos et Sacrista. Et apud Barchinonam Sanctus Odegarius Terrachonensis Archiepiscopus, anno Dominice Incarnationis M.C.XXXVI.

Nonis Marcii. Eodem die obiit... Guillelmus Terrachonensis Archiepus. de Castro Terroge.

XV. Kal. April. Eodem die obiit Raimundus Petri Bonardel, qui optulit Deo (no se ve si es una o) et huic sacrosancto altari genitricis Marie annulum aureum Episcopalem (anillo de obispo, episcopal, de oro).

XIII. Kal. April. Anno Dominice Incarnationis CLXVIII. post mille obiit Guillelmus huius Sedis Episcopus de Petra incisa (Peratallada) qui Palacium construxit.

VII. Kal. April. Eodem die obiit bone memorie Dompnus Bernardus de Pavo, Gerundensis Episcopus, qui B. Pauli Apost. construxit capellam, et in illius festo et vesperis duplum statuit et sollemne anniversarium die obitus sui inauditum Gerunde, duo in ipsius capella beneficia stabiliens, ac Sedem Gerunde fonte aque, et ornamentis pluribus illustrabit. Decessit autem XXVI. mensis Marcii anno a Nativitate Domini Millesimo CCCC. quincuagesimo septimo.

III. Kal. April. Ipso die obiit Dompnus Jacobus Cabriae Gerundensis Episcopus. 

Mens. Aprilis. 

XVIIII. Kal Maii. Anno Domini M.CC.IX. obiit Guillelmus de Ortafano, Elnensis Epus., huius Sedis Canonicus.

XV. Kal. Maii. Eodem die obiit Arnulfus Gerundensis Episcopus.

XIIII. Kal. Maii. Anno Incarnationis Dominice M.C.LXX. primo obiit Domnus Hugo Terrachonensis Archiepus.

XI. Kal. Maii. Obiit Guillelmus Abbas Villebertrandi, huius Sedis Archilevita.

IX. Kal. Maii. Eodem die obiit Ermengaudus Elnensis Episcopus, huius Sedis Canonicus. 

VIII. Kal. Maii. Anno Dominice Incarnationis M.C.XC.VI. obiit Ildefonsus Rex Aragonen. (1196, rey Alfonso II de Aragón, 25 de abril) huius Sedis Canonicus.

VII. Kal. Maii. Eodem die obiit Teudesindus Abbas S. Felicis.

IIII. Kal. Maii. Eodem die obiit Raymundus Ouesalli huius Sedis Epus. 

Mensis Maii. 

VI. Non. Maii. Eodem die obiit... Guillelmus de Monellis huius Sedis Epus.

VIII. Idus Maii. Obiit Dompnus Bnus. de Vilacerte Epus. Gerundens. 

XVII. Kal. Junii. Eodem die obiit Gondemarius Epus. 

XIII. Kal. Junii. Eodem die obiit Otoras Levita. Et Sendonandus Abbas. 

XI. Kal. Junii. Eodem die obiit Teudalegus Pbr. et Sacrista. 

(espacio largo) Eodem die obiit Berengarius Comes Barchinon. ac Marchio. 

Mensis Junii. 

III. Non Junii. Eodem die obiit Atto Clericus magnus scolasticus. Et anno M.CCCC.V. obiit venerabilis Bernardus de Brugarolis Canonicus et Sacrista maior huius Ecclae, qui procuravit fieri unionem Capellaniarum pro distributionibus in dicta Eccla. largiendis. 

Nonis Jun. Eodem die obiit Erogius Archipr.

VII. Idus Jun. Eodem die obiit Adalidis femina. Et Magister Radulfus.

VI. Idus Jun. Eodem die obiit Bn. Mironis huius Sedis Prior et Praepositus. 

Pridie Idus Jun. Eodem die obiit Offitus levita. Et domnus Gilabertus de Crudiliis Epus. Gerundens.

XIIII. Kal. Julii. An. Dominice incarnationis M.C.XC. VIII. obiit Domnus Gaufridus Gerundensis Epus.

XI. Kal. Jul. Eodem die Incarnationis Xpi. M.CC.LXX.III. obiit Venerab. Guill. de Montenigro, huius Sedis Sacrista. Qui existens Terrachonensis electus fugavit viriler de Vice-comitatu Castriboni, et de montanis de Pradis multitudinem hereticae pravitatis. Deinde exercitu congregato, castrum et insulas de Eviça et de Formenteria, depulsis paganorum spurcitiis, Xpi. fidei acquisivit. (Longa oratione prosequuntur alia viri gestae, quae inter primum est fundatio Monasterii Cartusiae apud S. Paulum de Maritima). 

X. Kal Jul. Eodem die obiit Carbo S. Mariae Ulianensis Prior.

IIII. Kal. Jul. Eodem die obiit Bnus. Terrachonensis Archiepiscopus huius Sedis Sacrista. 

Mensis Julii. 

XV. Kal. Augusti. Eodem die obiit gloriosus Marchio Raimundus Comes Barchinonensis, Bisuldunensis, et Urgellensis.

XIII. Kal. Augusti. Eodem die obiit Arnaldus Carchasonensis Epus., huius Sedis Canonicus. 

X. Kal. Augusti. Eodem die obiit Arnustus levita de Romannano. Et Poncius Dertosens. Epus.

VII. Kal. Augusti. Eodem die obiit Dompnus Berengarius de Crudilis bonae memoriae Epus. Gerundens., et est sepultus Barchinone in domo fratrum minorum. 

Mensis Augusti. 

Kal. Augusti. Eodem die obiit Petrus Gerundensis Epus. Et Petrus de Requesen. Abbas S. Felicis.

IIII. Non. Aug. Anno Dni. M.CC.XVIII. obiit Domnus Raymundus de Palafolls huius Sedis Epus.

III. Non Aug. Obiit Placianus. Et Bonucius Sacrista. Et venerab. Berengarius Archilevita de Rogationibus, qui novum dormitorium construit fecit. Et cupam argenteam ad servandum corpus dominicum Beatae Mariae dedit. 

Prid. Non. Aug. Obiit Dompnus Berengarius Gerundens. Epus.

Prid. Idus. Aug. Obiit Mathfredus Abbas et Archilevita. Ipso die obiit Venerabilis Dnus. Gasto de Monthecateno (Montecatheno, Moncada) huius Sedis Epus. 

XVII. Kal. Sept. Obiit Guillelmus Jordanis Elnensis Epus. huius Sedis Canonicus. Et venerab. Dominicus Jurado Abbas S. Felicis Gerunde. 

XII. Kal. Sept. Obiit Attonus Epus. Et Ermengaudus Comes.

XI. Kal. Sept. Obiit Poncius de Palacio huius Sedis Canonicus, et Praepositus Evicae.

V. Kal. Sept. Obiit Petrus Vicensis Epus. huius Sedis Canonicus. 

Mens. Septemb. 

IIII. Non. Sept. Eodem die obiit Bnus. Hostolensis Abbas S. Felicis.

III. Non. Sept. Eodem die obiit Bnus. Umberti huius Sedis Epus.

Nonis Sept. Obiit Sonifredus Epus.

V. Idus Sept. Obiit Falcucius Doctor parvulorum. 

IIII. Idus. Sept. Obiit Raymundus de Basso, Abbas Sancti Felicis. 

Pridie Idus Sept. Obiit Petrus Rex Aragonum, Comes Barchin. anno Dni. M.CC.XIII. (Pedro II de Aragón)

VIII. Kal. Octob. Obiit Berengarius Arnaldi S. Felicis Abbas, huius Sedis Archilevita. 

VI. Kal. Octob. Obiit Venerab. Dnus. Guillermus de Villamarino Epus. Gerundensis. 

IIII. Kal. Octob. Obiit Berengarius de Argelariis huius Sedis Pbr. qui capituli et Ecclae. pavimentum lapideo tabulatu persolvit.

Mens. Octobris. 

IIII. Non. Octob. Obiit Petrus S. Pauli Narbonensis Abbas, huius Sedis Canonicus. Et Bonus homo sacerdos et Sacrista. Et Dompnus Bertrandus de Monterotundo bone memorie huius Sedis Epus.

VIII. Idus. Octob. Obiit Dalmacius de Petra incisa Abbas S. Felicis Gerunde. 

III. Idus Octob. Obiit Guillelmus Gaufredi Pbr. et Thesaurarius huius Sedis, complens dies suos in bona, et annos in gloria. Qui... legavit in suo testamento inter alia huic Sedi X mille sol. Barchin.; et quia probatum extitit quod in vita sua promisserat Malgurienses, facto inde cambio fuerunt duodecim millia LXX tres sol. et IIII den. Barchin. pro capite Ecclae. construendo, vel in cimberio argenteo supra altare beatae Mariae Virginis erigendo: ac bibliam suamquae; per quatuor volumina est divisa.

XIII. Kal. Novemb. Obiit Bnus. Carcasonensis Epus. huius Sedis Canonicus. 

Mens. Novembris. 

Nonas Novemb. Obiit Reverendus Dnus. Berengarius bonae memoriae Epus. Gerundens. qui apud Neapolim dies suos clausit extremos.

V. Idus Novemb. Obiit Raymundus de Avinione Abbas S. Felicis Gerundae. 

III. Idus Novemb. Obiit Vitalis de Blanis Abbas S. Felicis Gerundae. 

XV. Kal. Decem. Eodem die obiit Berengarius Gerunden. Epus. Et Petrus de Pontonibus Abbas S. Felicis Gerunde.

XI. Kal. Decemb. Obiit probus vir Dompnus Arnaldus de Monterotundo Epus. Gerunden. anno Dni. M.CCC.XLVIII. Qui unum Presbiterum instituit in Eccla. Gerundensi, et alterum Rupiani. Item duos cereos ardere in praesentia Crucifixi: et alios duos ante Claustri imaginem quando procesio fiet ibi. Item unum cereum... Item unam lampadem in capella quatuor martyrum, et alteram in capella Palacii. Item festum Corone Dni. ob reverentiam eiusdam Sanctae Spinae in praesenti Eccla. honorifice permanentis: et pro eius festo dari cuilibet de Capitulo XII denar. Item Sancti Karoli, qui hanc Ecclam. dotavit: et pro eius festo omnibus de Capitulo unum solidum.

VIII. Kal. Decemb. Anno Dni. M.CC.XLV. Obiit Dompnus Guillelmus de Cabanellis, huius Sedis venerabil. Epus. vir excellentis scientiae, magnae castitatis, et honestatis praeditus.

IIII. Kal. Decemb. Obiit Guillelmus de Boyl Epus. Gerundensis. 

Mens. Decemb. 

Nonis Decemb. Eodem die obiit Raymundus Berengarii Barchinonensis Comes et Marchio, qui fuit interfectus à traditoribus suis. Et Guillelmus Elnensis Epus., huius Sedis Canonicus.

XVIII. Kal. Januar. Eodem die obiit Dompnus Valgerius Elenensis Epus., huius Sedis Canonicus. Anno M.CC.XX VII obiit Alamandus huius Sedis Epus.

XIIII. Kal. Januar. Anno Dni. M.CCC.XXIIII eodem die obiit Rever. Pater Dnus. Petrus de Rochabertino huius Sedis Epus., dulcis, humilis, et benignus, qui plurimum 

dilexit hanc Ecclam., et eius clerum, in qua nutritus fuerat ab infantia, et eandem decoravit operibus diversis, et ornamentis plurimis... et plura fecisset, si longo tempore vixisset; sed non vixit nisi sex annis Episcopus. 

XIII. Kal. Januar. Anno Dni. M.C.LVIIII obiit Dompnus Berengarius Gerunden. Ecclae. Epus. qui fuit Abbas Villebertrandi. 

XXV. Excerpta ex libris gestorum Capitularium ab anno 1462 ad 1482 in Ecclesia Gerundensi

XXV. 

Excerpta ex libris gestorum Capitularium ab anno 1462 ad 1482 in Ecclesia Gerundensi, adnotante D. Andrea de Alfonzello, eiusdem Eccl. Canonico et Archidiacono Bisuldunensi, ac Vicario Generali R. B. Joannis Margarit, Episcopi Gerundensis. 

Sunt autem libri duo: I. ab 1462 ad ann. 1473. = II. ab anno 1474 ad 1482. Continet autem historica plura, potissimum circa negotia bellorum, quae ea tempestate Cataloniae regnum vastaverunt. Quae oculatus testis in multis refert, manu propia in scripta redigens; ut proinde illi fides detrahi non possit. (V. pág. 104). 

Fol. 2. 

Ne quis miretur quia nichil fuit continuatum nec scriptum in isto libro, est comendandum memorias quod ex causa hominum vulgariter dictorum de redimentia (remença), qui jam diu est, quandam sacrilegam obtulerunt petitionem coram serenissima regina Maria jam efluxerunt XIIII anni vel circa contra seniores et dominos tan ecclesiasticos quam seculares proclamando et libertatem et petendo se maxime absolvi a quinque abusibus, ut verbis eorum utamur, tota haec Patria fuit comota et turbata, quia non contenti quod talem obtulissent petitionem, adhuc petebant se exhimi a solutione thascarum et aliorum jurium ecclesiasticorum subvertendo pro posse statum Ecclesias. Et hinc sumpta occasione fuit suscitata guerra crudelissima in Principatu Cathaloniae, et fuisset adhuc maior, nisi quia, disponente Domino, dicti homines de redimentia qui a principio una conspiratione concordi animo morebantur, divisionem linguae miraculose acceperunt, quia divisit Deus labium et linguam sacrilegam rusticorum  de redimentia (pagesos de remença), quia a principio propter emprenimentum factum cum regia magestate omnes adherebant eidem regiae maiestati; sed post, facto, id est, suscitata guerra, quaedam pars et quidem minima adhesit regiae maiestati, maior vero adhesit Patriae seu Barchinonae, ita ut visum fuerit nobis, qui occulis propriis vidimus principium rebellionis dictorum hominum de redimentia, quod propter peccatum rebellionis et infidelitas renovavit Deus miraculum de quo Genesis cap. XI, confusionem scilicet linguarum, quia non audivit, nec audire potuit quis vocem complicis sui, sed quilibet fecit viam suam. Quo factum est ut die VI junii, anno Domini M.CCCC sexagesimo secundo fuerit obsessa civitas ista Gerundae per Comitem Pallariensem, et liberata die Sancti Appollinaris. Fuit et secundo obsessa secunda mensis novembris, die scilicet Commerationis omnium fidelium defunctorum, et liberata post mensem. Fuit et tertio obsessa a quodam Rois Dies de Mandossa (Ruiz Díaz de Mendoza), Castellano VIII Maii anno Domini M.CCCC. sexagesimo tertio; et licet post paucos dies fuerit liberata, tamen vix respirare potuit, et cum magna penuria habuit victualia, nec fuit tutus datus ingressus nec egressus ab illo die primae obsidionis. Et ideo nichil egimus in capitulo, et sic non oportuit aliquid scribere. Nos ergo qui pacem colebamus, guerram habuimus et habemus, qualem non legimus. Nec curo aliter describere miraculosa gesta huius fidelissimae civitatis, ne videar loeto animo scripsisse quas noluissem, Deo teste, evenisse diebus meis, nec comendare memoriae quae voluissem occulta fuisse et sepulta. Non potui tamen omnino truncate pertransire quae fuerit causa impedimenti quare nichil egimus medio tempore. Fuit enim causa guerrarum acerbitas, quibus obsistentibus omnia negotia fuerunt in suspenso; neque Praepositi assecurare servitium Praepositurarum voluerunt sed per longas prorrogationes distulimus claudere capitula generalia, tolerantes patienter infortunia et dampna, quae omnibus pariter evenerunt, spectantes cum fiducia pacem, pro qua instantissime rogat Ecclesia ista in Missa, et singulis diebus sabbati facit Processionem, in fine cuius Pueri et Puellae et omnes sequentes processionem indulgentiam petunt simul cum misericordia. Et credo firmissime quod praecibus Beatae Virginis, fuimus totiens liberati, et pavit nos Deus et saciavit miraculose et maxime in Quadragessima, in qua nedum defecerunt pisces recentes, sed etiam salsi et olera herbarum, et plures fuerunt qui a vino abstinuerunt, quia vinum non poterant habere, neque aliqua de minimis suffragiis. Deo gratias; et utinam succedat pro Poenitentia. 

Fol. 3. b. 

Notum sit successoribus quod ex causa notoria guaerrae Ecclesia ista Gerundensis et eius Ministri passa est magnas oppresiones et inter caeteras sequentes: Quia postquam Serenisima Regina fuit liberata ab obsidione Comitis Pallariensis, et recessiset versus Barchinonam, quam plures ex Magnatibus qui cum ea fuerant in obsidione secuti fuerunt, et interceteros reverendus Dominus Joannes Episcopus Gerundae; quo absente nobilis P. de Rupebertino (Rocaberti), capitaneus huius civitatis, supervenientibus sibi necessitatibus custodiae civitatis, adjunctis sibi nobilibus militibus ac juratis et aliis omnibus civitatis in multitudine copiosa, requisivit capitulum convocari; quo convocato in medio Ecclesiae, scilicet, ubi solent Jurati et alii layci sedere quando divina celebrantur officia, exposuit capitulo ex parte Regiae Magestatis quod in capellis Sedis erant multa bona rebellium, quae non potuerunt admitti et minus retineri sine lesione fidelitatis. Ideo requirebat capitulum ex parte regiae Magestatis, a qua litteras receperat quatinus de presenti et sine mora daret et conceret scrutinium. Qua requisitione audita et praemissis verbis generalibus capitulum retinuit sibi deliberationem, et traxit se ad partem; et erant tunc presentes Andreas Alfonsello Vicarius, Johannes Jaufridus de Saerrahino... Precentor Rogerius de Cartiliano, P. Boneti, Andreas Domenech, Canonici, P. Miralles, F. Salvatoris, Silvester Saloni, Anthonius Laurentii et Vincentius Cots, Presbiteri de capitulo, et Dalmacius de Sancto Dionisio, Thesaurarius. Qui audita blasfemia infidelitatis, et quia satis certi erant de contrario, deliberato consilio quantum tempus et hora patiebatur, concessit requisitum scrutinium in presentia maxime tantorum virorum de quorum fide omnes confidebant; et de facto omnes capellae fuerunt publico scrutinio prophanatae, et fuerunt bona aliquorum descripta et aliqua thecacia signata sigillis. Quibus sic gestis reppetito sermone requisivit scrutinium thezaurariae et thecacii depositorum. Quo audito multa dicta et allegata fuerunt pro fide et reverentia loci. Sed quia verbis placare non potuimus nobilem capitaneum, quia vim patiebatur capitulum, cum magno cordis dolore, et ut tantam infamiam infidelitatis evaderet, certo modo et paucis admissis permissit. Quo expleto per fas vel nefas coegit capitulum ut peccunias depositas pro tanta necessitate mutuaret, regio nomine offerendo securitates ad votum capituli. Et cum capitulum respondisset fieri non posse, et illud juribus divinis et humanis apertissime comprobasset, post multa capitulum, ut maius scandalum evitaret, pro redemptione P. Balps concessit sibi certam peccuniae summam, pro qua recepit venditionem censualis sub spetiali obligatione Decimarum de Sancta Pace (Santa Pau), et aliarum de quibus stat instrumentum in posse Nicholai Roca, Notarii Gerundae XXII. Marcii anno Domini M.CCCC. sexagessimo tercio, in quo firmavit Domina Margarita, uxor Petri Balps; seu verius P. Balps et eius uxor Margarita ut principales vendiderunt censuale centum quinquaginta solidorum Domino Episcopo et anniversariis centum sexaginta solidos et Preposito de Aredo octuaginta solidorum, et manumissoribus Domini Dalmatii de Raseto, Archidiaconi maioris octuaginta solidos, et P. Navet, Beneficiato Sancti Bernardi centum viginti quatuor solidos ad rationem duodecim denariorum pro libra, in quibus censualibus, firmavit Clara soror dicti P. Balps. Et est verum quod regia magestas mandavit dicta censualia persolvi; et de facto reverendus Dominus Johannes Episcopus nomine suae dignitatis et aliorum supra dictorum recepit omnes pensiones unius anni, de quibus capitulum recepit partem Prepositurae de Aredo. Deinde crescentibus necessitatibus custodiae civitatis et post reditum reverendissimi Dni. Episcopi dictus nobilis capitaneus particularium subditorum Serennissimi Regis postulavit subsidium et a pluribus ecclesiasticis, scilicet, a reverendo Episcopo, et aliis de capitulo mutuo peccuniam accepit, sicut melius potuit describendo oblationes omnium in libro Thezaurarii, scilicet, Dalmaci Mercader. Quam peccuniae summam intra certum tempus jam diu effluxum restituere promisit; et tamen nichil restituit; sed semper sitit. 

Successive iterum crescentibus necessitatibus custodiae civitatis, de cuius totali perditioni dubitabatur, dictus nobilis, qui jam superioribus diebus omnes impositiones civitatis ad manus suas acceperat, sustraendo pensiones Ecclesiae et ecclesiasticis personis et aliis recipientibus eas ab antiguo, proposuit et decrevit Ecclesiam Dei et ecclesiasticam libertatem ad nichilum deducere, et sic exhigere a clericis omnibus divina lege et humana privilegiatis et exemptis impositiones, quibus pocius de orreis publicis debuisset ministrare alimenta, cum nichil reciperent de redditibus suis, quibus spoliati detinebantur et detinentur usque ad presens. Sed non valente clero allegationibus catholicis evadere contribuciones impositionum de facto, quia semper vim passus est clerus, reverendisimus Dominus Episcopus more pii patris partem tocius cleri honeri suo assumpsit, et sic facta calculatione secundum numerum personarum, de proprio persolvit per duos menses, quibus elapsis quia parum utilitatis inde eis accrescebat, attento pauco numero cleri jam afflicti et atriti, ut vix vivere possit, poenitentia ductus a tali exactione cessavit. Postremo crescente iterum necessitate custodie aliqui inimici religionis christianae nephandissimis persuasionibus suggesserunt regiae magestati quod faciliter posset liberare se ipsum ab inopia et necessitate quae occurrebat, scilicet, quod aurum et argentum Sedis et aliarum Ecclesiarum ad manus suas acciperet offerendo securitates de restituendo adveniente pace, affirmando quod tanta erat auri et argenti quantitas in Ecclesia Gerundensi qua merito posset ab omnibus necessitatibus liberari, adducentes in medium quod ita licebat regiae celsitudini in necessitate agere exemplo Ezechiae regis IIII. Regum XVIII. cap. qui valvas templi Domini confregit et laminas auri acceperit. Adducentes etiam quod ita facit Romanus Pontifex tempore guaerrae pro recuperatione patrimonii Ecclesiae. Quibus persuasionibus Christianissimus Rex et necessitate guaerrae inductus litteris cum patentibus aurum et argentum haberi jubet datis securitatibus. Sed primum peciit argentum Sancti Felicis Guixellensis (Sant Feliu de Guixols) in thecassio depositorum reconditum. Quibus (hay un .) litteris fuit responsum per reverendum Episcopum et capitulum Quibus visis regia magestas respondit reverendissimo Episcopo quod visis suis salubribus recordationibus quibus volebat acquiescere amplius se nolle manus extendere ad Ecclesiam pro aliqua necessitate aperuit; de quo leti facti sumus. Successive vero quia adversarius generis humani semper circuit quem devoret, quidam de novo baptisati regiam magestatem adeunt et iterum atque iterum aurum et argentum infinitum ut ita dixerim, Ecclesiae Gerundensis et aliarum Ecclesiarum offerunt atque representant et exempla predecessorum commemorant ex exemplo anti-regis Infantis Petri de Portugalia piam et sanctam mentem extimulant, excitant, et comovent, periculum status proponunt. Quibus devictus iterum litteris cum patentibus regia celsitudo scribit nobili capitaneo et quibusdam aliis ut aurum et argentum Ecclesiarum recipiant et securitatibus firmissimis firment et Ecclesiam cautelis et fideiussoribus muniant. Et quia timet scandalum scribit Rex Episcopo ad partem et capitulo et particularibus ut pacienter tollerent fidelitatem et amorem interpellat, securitates offert et reintegrationem etiam cum usuris pollicetur. Quibus per nobilem capitaneum presentatis adjuncto sibi magnifico Domino Bernardo Margarit milite absente reverendissimo Episcopo qui apud castrum de Episcopali (Castellbisbal) degebat ut fideles Ecclesiae et de novo reductos confortaret. Quibus lectis maxime absente Pastore territi sumus et multa exclamatoria verba emisimus et dilationem ad consulendum Presulem absentem accepimus. Qua pendente iterum regias accipiunt litteras nobilis capitaneus et quidam Johanxo de Gambua, quibus discussis iterum intrant capitulum voluntatem regiam perseverantem refferunt et colore assumpto quod de novo acceperant, occultationem bonorum rebellium scrutinium thesaurariae requirunt quam jam superioribus diebus vacuam fecerant capitulares. Qua requisitione facta, conceditur scrutinium. Sed quia nihil repertum fuit de auro vel argento excepta custodia et reliquiis sanctorum ad quarum ostensionem confusi recesserunt, et multis cominationibus capitulum flectere conantur. Quibus discussis et habita responsione Praesulis ut cominatam prophanationem auri et argenti evitaremus, decrevimus comunicato consilio mittere re ad Excellentiam regiam Dominum Dalmacium de Sancto Dionisio, tunc Thesaurarium cui bonas instructiones dedimus quibus deffenderet fieri non posse, cui bistraximus (bestraure) triginta florenos auri quos accipimus ordinante capitulo D. F. Salvatoris et ego Alfonsello, a quodam deposito maioris summae dignitatis Episcopalis ut constat albarano manu amborum conscripto: quem regia Maiestas benigne ut accepimus acceptavit et post diversa colloquia declarata necessitate status sui consultationi respondit quod si capitulum cum ceteris Ecclesiis volebat mutuare nobili capitaneo nomine regiae Maiestatis mille florenos auri quod desisteret ab iniquitatione auri et argenti. Audita ergo relatione dicti Domini Dalmacii de Sancto Dionisio reverendissimus Episcopus et capitulum misit nuncios suos ad alias Ecclesias Civitatis a quibus acceperunt responsum quod non erat eis possibile contribuere nec mutuare sed potius accipere mutuo. Quo audito quia nichil ultra fieri potuit, reverendissimus Episcopus et capitulum concordavit pro parte sua ad CCC. libras pro quibus dedit argentum Sancti Felicis Guixellensis ponderis quadraginta quatuor marcharum septem onziarum et quatuordecim argentorum ad rationem centum et decem solidorum capiunt summam ducentarum XLVII. librarum unius solidi et III. denariorum; residuum vero in florenis auri ex deposito Den Moncorp layci usque quinguaginta duas libras XI. solidos et IX. denarios quas extraxerunt ex maiori summa ordinante reverendissimo Episcopo et capitulo Dominus Franciscus Salvatoris de capitulo et P. Sala Presbiteri: quae quidem quantitas fuit assecurata per venerabilem Dominum Mercader Thezaurarium et Gabrielem Capmany mercatorem cum instrumento recepto per discretum P. de Bagudano, quarta septembris anno Domini M.CCCC. sexagesimo quarto. Sed quia dictus nobilis distulit firmare contractum opportuit reverendum Episcopum pro liberatione Sedis et aliarum Ecclesiarum solvere et residuum mille florenos auri vel alias concordare de bonis rebellium clericorum. Et ideo voluerunt Domini Episcopus et Capitulum quod de omnibus fieret memoria ut in futurum successores intelligant se teneri quos per viscera Jhesu Christi rogamus quod propter fidem Ecclesiae procurent ne fraudentur illi qui deposuerunt argentum et peccunias. Et ne aliquid culpae conscribatur presentibus attendant legentes et sumant exemplum, si fuit melius redimere sic profanationem quam sperare scandalum quod evenit Monasterio de Rivipullo, quoniam capta villa Rivipulli ad tractatum aliquorum secum asportavit altare aureum Beatae Mariae quasi simile huic altari ponderis triginta marcharum auri et fere omnia vasa argenti, custodias, calices et cruces de quo exclamavit Reverendissimus Dominus Episcopus et capitulum et partes suas opposuit cum dicto nobili, et inde coactus est componere unum aureum tractatum quod vocavit Templum Domini, in quo tractat quanta reverentia debeatur Ecclesiis, ostendens quod apud Sarracenos templa etiam idolorum et falsorum Deorum fuerunt venerata describendo malos et bonos, videlicet, qui in utraque etiam lege mosaica et evangelica bene vel male mortui sunt ex reverentia vel irreverentia Templorum. 

1466. = Fol. 16. b. 

Die Jovis XXV. Decembris nocte Nativitatis Domini nostri Jhesu Christi anno Domini M.CCCC.LXVI. Serenissima Domina Regina Johanna cum multis aliis de domo regia interfuit officio noctis matutinarum in capite cori et fuerunt cum ea per totam noctem uxor relicta Infantis Enrici et filius suus Enricus, Comes Impuriarum, et duae filiae Regis et soror Serenissimae Reginae et filia Primogeniti Caroli (Carlos de Viana). Et audita prima Missa fecit celebrari tres Missas in capella Quatuor Martirum, et postea recessit et fecit convivium magnum solito more. Et ideo magis voluit esse in choro cum suis quam in altari propter papillionem. Et sic virtuose et religiose incepit annum M.CCCC. sexagessimum septimum; et licet negotia guaerrae sint valde intrincata propter adjutorium Serenissimi Regis Franciae confidimus tamen quod nunc miserebitur nostri Deus et afflictionem nostram quae exsuperat omnes intelligentias fidelium convertet in gaudium, ut sic liberati a malis omnibus serviamus Deo et gratias agamus adereamusque propugnatoribus suis qui dimicant contra inimicum crucis Turcum quia permisit Deus istam guerram propter superbiam nostram qui semper vindicavimus nobis virtutem fidelitatis tanquam ignatam ut confiteamur quod a Deo erat nostra fidelitas et habundantia pacis. 

1467. = Fol. 17. 

Die Dominica IIII. Januarii anno Domini M.CCCC. sexagessimo septimo, audita Missa maiori ante altare Beatae Mariae in presentia cleri et populi Serenissima Domina Regina asistente sibi egregio Comitte Impuriarum qui dedit sibi cum ense fecit militem et nobilem Johanxo de Gambua, Capitaneum Castellanorum cuius gesta publicari fecit per venerabilem Secretarium Serena. 

1467. = Fol. 22. 

Die veneris XXVIIII. Maii anno Dni. M.CCCC.LXVII. Honorabile capitulum attenta obsidione novissima facta per Ducem Jone Dominum Provincie (señor de Provenza), quem Barchinon. vocant primogenitum, qui civitatem obsedit XXI. eiusdem mensis, et blada (trigos) fere omnia siccari (segar) fecit, sive dalliari (dalla : guadaña), aut devaestari in flore, providit quod officia (Ecclesiae scilicet) confirmarentur, seu renovarentur, paucis exceptis, tum quia defecit numerus residentium, tum etiam quia vix aliquid fieri poterit per officiales capituli, quia omnes praepositurae sunt in manibus rebellium. 

1467. = Fol. 24. 

XXVII. Octobris eiusdem anni M.CCCC.LXVII. Serenissimus Dnus Johannes Aragonum Rex intravit civitatem Gerunde cum suo exercitu, quia frigus erat, et non poterat esse commode in campo, et quia nox erat et tempus pluviosum fuit prorrogatum iuramentum prestari solitum in novo ingressu. Quia licet alias dictus Rex intrasset dictam civitatem, non tamen intraverat ut Rex. Ideo XXVIII. Octobris, die scilicet apostolor. Symonis et Judae, constitutus dictus Smus. et catholicus Rex, et in adversis patientissimus et benignus, in camera paramentorum inferiori episcopalis palatii, in praesentia illustrissimorum Ferdinandi primogeniti (futuro Fernando II el católico; primogénito era Carlos de Viana, pero al morir se le llama primogénito también al segundo), P. Archiêpi Sexaraugustani, et Ildefonsi Magistri de Calatrava, filiorum suorum, et in praesentia Rmi. Jo. Episcopi Gerunden. Cansellarii, et Jacobi Taravau, Regentis Cansellariam, et in praesentia Bernardi Michaelis Tarrades et sociorum eorum sex iuratorum Gerunde, et aliorum... iuravit privilegia servare Sedi Gerundensi a praedecessoribus concessa. = Die vero XXVIIII. die scilicet S. Narcissi, almi protectoris, et alterius ex patronis huius tribulatae civitatis, idem Sereniss. Rex cum filiis suis supra dictis et aliis de exercitu suo, audivit reverenter missa maiore, quod solemniter celebravit Rmus. D. Epus Gerund. 

1469. = Fol. 72. b. 

Ultima Maii anno Dni. M.CCCC.LXIX, quia civitas ista erat obcessa per Ducem Calabrie, et valde exausta victualibus, ita quod omnes quasi desperant, quia imposibile quasi est auxilio humano evadere obsidionem praesentem, quod septima est in ordine, ideo honorabile capitulum quia non potuit amplius defferre electionem officiorum, taliter qualiter fieri poterit, quia pauci sunt canonici, processit ad electionem officiorum. 

Eod. an. = Fol. 73. 

Die Corporis Dni. nri. J. C. prima Junii eiusdem anni illustriss. D. Johan. Dei gra. Dux Calabriae, et primogenitus regnorum Aragoniae et utriusque Ciciliae (Sicilia), ac Princeps civitatis Gerundae, de communi consensu consilii Dnorum. Praelatorum, Militum, et Juratorum, et aliorum civium, propter penuriam victualium, et quia pauci erant bellatores et milites ex porte civitatis, quae nullo modo poterat evadere potentiam suam, quae maxima erat, nec erat spes auxilii humani cum iam fame perirent plures ex habitatoribus civitatis, fuit honorabiliter et concorditer admissus. Voluit tamen nobilis Capitaneus Serenissimi R. Franciae, de Donoy, quod primo deveniret civitas ista ad manus dicti Smi. Regis Franciae. Et sic fuit eadem die facta duplex receptio solito more ad capis, et aliis solitis ornamentis. Quo primo recepto, scilicet, Smo. Rege Franciae per suum generalem capitaneum, idem nobilis capitaneus generalis Smi. Regis F. ordinavit quod illustrissimus Dux primogenitus supradictus reciperetur. Et sic fuit receptus subtus Galileam propter pluviam. Quo recepto dictus nobilis Capitaneus de Donoy tradidit eidem illustriss. primogenito claves civitatis, et mandavit sibi obediri tamquam primogenito. Quia decuit propter honorem regium quod primo deveniret ad manus regias etc. 

1469. = Fol. 87. 

Die veneris de nocte XXII. Decembris fuit igne consumpta et combusta tota curia officialatus Ecclesiastici ita quod non remansit processus neque liber neque aliquid, quod non fuerit igne devoratum et combustum: et licet diversae sint opiniones qualiter ignis immissus fuerit quia aliqui dicunt quod facto et negligentia scriptorum qui propter frigus tenebant prunnas ardentes quilibet in tabulario suo vel subtus, alii vero dicunt quod studiose et propter malitiam immissus est propter odium rusticorum de redimentia qui conantur totis viribus subplantare Seniores et Dominos suos in juribus eorum et delere memoriam processum qui fieri consueverunt contra eos antiquis temporibus pro execucione malorum usuum ut verbis eorum utamur ut tetigi in principio huius libri: ultima tamen oppinio creditur verissima, tum quia talis sententia et executio fuerat cominata a magnis citra temporibus et sicut legitur in Isaia XXVIII. cap. vexatio dat intellectum vel dedit intellectum auditui nostro qui non credebamus verbis cominantium, modo tamen cum destructionem vidimus et ignis consumptionem inenarrabilem intelleximus rei gestae veritatem. Secundo ad hoc oppinandum excitati fuimus quia ut a primis occurrentibus ad ignem intelleximus ignis subito et quasi in instanti visus est extendi circum circa et per girum totius curiae ac si manibus hominum fuisset ductus et sic ponderato ordine et citu curiae non fuisset possibile quod casu quo ignis fuisset ab aliquo ex negligentia relictus quod ita de facili consumpsisset totam curiam. Et ideo creditur quod cum adjutorio pulveris de Bombarda et cum alquitrano ignis immissus est, qui grecus visus est, quia cum aqua neque cum nive extingui non poterat, sed magis accendebatur. Sed sive primo modo sive secundo immissus fuerit ignis, irreparabile dampnum evenit huic Ecclesiae, et maxime reverendmo. Domino meo Episcopo et eius Dignitati Episcopali, et consequenter omnibus Dominis de capitulo, et ceteris Prelatis et Benefficiatis tocius Diocesis, quia miro quodam modo processus originales omnium causarum quas ductae fuerant a mille annis citra cum productione jurium et instrumentorum reperiebantur fidelissime reservati, tanquam in archivo publico; et ideo fama dictae curiae erat apud omnes nationes divulgata, quia non videbatur curia Episcopalis, sed curia Summi Pontificis vel Imperialis, et qui plures alias vidit, testimonium perhibet, et ex relatione multorum fidedignorum confirmat. Et licet cum lacrimis calamum sumpserim, non potui cohibere me ipsum, quin aliquid scripserim ad memoriam in futurum, ut cautiores fiant Pontifices et Domini de capitulo in custodia tam excellentissimae curiae, si contingat eam aliquo unquam tempore reparari, quia felix est quem faciunt aliena pericula cautum; quia nos qui residui sumus, videmus tempora a Sanctis Patribus, et maxime a Doctore Gentium Paulo prenunciata, qui ad Timoteum 2.° cap. III. dicit: In novissimis diebus instabunt tempora periculosa; et erunt homines se ipsos amantes, cupidi, elati et caet. Sed consilio eiusdem Apostoli ad Philipenses III. Si quae fuerunt mihi lucra, haec arbitratus sum propter Christum detrimenta. 

1471. = Fol. 143. 

XXVIII. Novembris per proprium cussorem accepi litteras statim insertas: "Honorabili et circunspecto viro Dno. Andree Alfonsello decretarum doctori, vicario grali (generali), Canonico et Archidiacono Bisuldunen. in nostra Gerunden. Ecclesia. 

= Misser Andreu: aquesta es per duas novas. La una que la gent de Barcelona han rot los de la Ciutat CCL. de cavall, pres Jacobo Galioto, è morts tots, è presos IIIm. pehons. Asso era predit per mestre Cresques per iudici en scrit que vuy devia esser eclipsi de luna; è de aquesta hora los fets del S. Rey devian anar molt prosperament. Laclipsi es estat à las VIII. horas de nit: è entrant la luna en lo eclipsi, la nova es estada presentada al S. Rey. Apres vos tremet lo breu del Papa, è letra del collegi quen fan de nova eleccione Pontificis. Feu de tot grans processions com lo Papa mana, è fem asi. Omnia sunt in conclusione. Yo debia tremetre dema lo maiordom per dirvos lo apuntament se pren en dos fets queus havia scrit per lo de mossen Gaspar; per aquestas novas se tardara: prest sera aqui. De Vergens à XXVII de Noembre à VIIII. hores de nit. = Lo port feu pagar à mossen Mut." = Vester Jo. Epus Gerundensis. 

1472. = Fol. 153.

Istis superioribus diebus et hodie (die martis XIIII. Januarii) et nudius tertius fuit visa quaedam cometa non multum clara in se, quae oritur VIIII. hora, et prosequitur cursum suum quasi usque ad medium coelum, quia prope auroram videtur stare circa medium civitatis Gerundae vel Barchinone, quae praemissit radios plures qui coditie (cotidie ?) videntur protrahi et extendi; quia visum fuit nobis qui eri et hodie eam vidimus quia hodie aparuerunt radii longiores et prolixiores respicientes ad occidentem. Quid indicet novit Deus. 

Anno M.CCCC.LVII. fuit visa quaedam alia Cometa lucidissima et magna quae praemittebat magnam caudam et lucidissimam in formam ensis, quae respiciebat ad occidentem; quae indicavit nobis ruinam Ispaniae nostrae superioris, scilicet, Cataloniae, et mortem magni Regis Alfonsi (Alfonso V de Aragón) inmortalis memoriae. Post cuius obitum percussa fuit post paucos annos Cathalonia; imo statim in 2.° anno regni fratris sui Johannis (Juan II de Aragón) feliciter nunc recuperantis patriam suam a suis progenitoribus laudabiliter acquisitam a X. annis citra occupatam et vastatam per tyrannos et potentes viros. Et adhuc civitas olim potentissima et excellentissima Barchinona, hodie vero miserrima, permanet in sua perfidia. Et notanter dixi eam miserrimam, quia olim in primo anno suae rebellionis M.CCCC.LXII. non potuit obsideri per S. Regem nostrum et Reginam ad toto exercitus Regis Franciae, pro quo erat capitaneus Comes Fuxi (conde de Foix, Fox) ad XXX millibus equitum, sine peditibus qui erant in magno numero, hodie vero ad tantam devenit confusionem peccatis exhigentibus, quod a quingentis equitibus et totidem peditibus obsessa et oppresa tenetur, ita quod nemo audeat exire etiam pro lignis extra portas civitatis, ex eo quia pridie eorum capitaneus Jacobus Galeotus fuit captus cum CC.L. equitibus, et tribus millibus peditibus per illustrem Magistrum de Calatrava, filium naturalem regiae magestatis, et Capitaneum generalem in obsidione Barchinon. Justo enim Dei iudicio, quia erexit cornua sua contra pium regem et benignissimum olim, superbissima et mater omnium civitatum orbis, humiliata est et desolata, et quasi sola et sine brachiis relicta. 

1472. = Fol. 156. 

Die Sabbati ultima Februari R. Dnus. do. Epus. Gerund. missit litteras quae secuntur. 

"Reverendo in Christo Patri tanquam fratri amantissimo Domino Johanni Episcopo Gerundensi Episcopus Albanensis Cardinalis Valentinensis S. R. E. Vice-Cancellarius."

"Reveren Senyor nostre car com à frare. Tanta es la congratulacio è contentacio de animo que havem de esser certificats que à intervencio e industria vostra la inexpugnable ciutat de Gerona ab les parts maritimes è tota la maior pertinencia de Empurda se es reduhida a la Magestad del senyor Rey que nos poria dir ni explicar. Procehix de aquella antiga è singular nostra en vers vos amicicia è benivolença qui sempre vos havem tengut en estima de bon germa. E no podiem altrement presumir ni pensar de V. Sria. (Senyoria) per aquella constat è fidelissima devocio è observancia que havieu à la prefata Magestat sino que farieu per lo servey è stat de aquella lo que fet ab molta virtut è providencia. Es acte memorable è glorios de que V. R. Ptat. se ha fet molta honor corresponent à la sua integerrima fama è opinio semblant à aquell victorios varo de Roma Carrillo qui la sua patria destruhida è obcessa de la superba gent Gallica virilment desliura è restituhi en la pristina libertat. E quant mes havem cara la vostra amicicia tant mes participam de aquesta vostra gloriosa fama è reputacio congratulant à V. S. è pregant affectuosament que vulla proseguir tanta è tan victoriosa empresa talment que sia reduhit tot lo que resta à la obediencia e fidelitat del Senyor Rey. Avisant vos que la sua Excellencia per lo vostre inextimable merexer è virtut nos ha scrit sobre una reservacio de benificis fins en suma de III.m floren. per V. S. En la qual reservacio de bonissima voluntat treballarem ab la Stat. de Nostro Sr. en quant porem que sia satisfet à la voluntat è ordinacio de la prefata Mtat. è al vostre desig è petitio." 

Mes avant significam à V. S. com per resistir al perfidissimo Turch qui com à bestia ferocissima è insaciable no content de haver pres ab tanta violencia é ignominia de cristians Constantinoble, la Morea è tots los altres regnes de Grecia, Albania, Sclavonia è Negreponth comença de entrar per Italia è ja ha fet diverses corregudes è predacions en lo territori de Trigestre, Forlino è Trevis que son ciutats de la Senyoria de Venecia è mes prepara assiduament innumerable exercit per mar è per terra, è segons los avisos que venen de aquellas parts vol passar en lo estiu prop seguent en lo regne è insula de Sicilia dissipant continuament è exterminant lo nom del Salvador nostre è de la sua Sancta Fe Catholica. Considerades tantas pressuras è afliccions dels regnes è pobles christians Nostre Sant Pare diluns que contavem XXIII de Deembre volent obviar è provehir à tant crudelissima persecucio pronuncia è designa sinch Legats en diverses provincias, ço es, los reverendissimos Sr. Cardenal Niceno per França, Anglaterra è Burgunya. Lo S. Cardenal de Napols per esser president en la expedicio de XX galeres è dos naus que arma la sua Beatitud, è à tota la armada de la Majestat del S. Rey Don Ferrando è de la Sria. de Venecia. Lo S. de Cardenal de Sant March per anar en Alamanya, Ungria è Polonia. Lo S. Cardenal de Arieto per excitar tots los Senyors è Pobles de Italia à convenir en aquesta expedicio. E ha nos ha volgut assignar tota la provincia de Spanya la qual sens dubte per esser tanta è tant amplissima regio merexia maior precellencia è auctoritat de persona no res meyns (nichilominus) per obtemperar à la sua Stat. è per lo desig ardentissimo que tenim de visitar è servir la Mtat. del S. Rey no havem recusat de pendre aquesta Provincia sperant que lo nostre Mestre è Salvador Jhesus en aquesta sua causa tant necessaria nos illustrara per tal direccio è via que farem alguna fructuosa operacio per remey de tant calamitosa tempestad de la republica cristiana, à lahor e gloria sua, è augmentatio de Sancta Mare Sglia (Esglesia, Eglesia y demás variantes), è encare à special è relevat servey de la prefata Mtat., è particular benifici è comoditat de ots (tots) aquexos regnes. E per se duhir (dos palabras separadas) aquesta legacio al desigat efecte, nostra partida per anar aqui, Deu volent, sera molt presta. Volem de totas aquestas coses sia certa vostra S. A. aço que si alguns negosis li occorreran en lendemig que starem aci per partir, fiablement nos puxe scriure. Car en aquesta cort romana mentre que aci serem, è en la nostra legacio com siam aqui pervenguts, desijam fer per aquella com per hun nostre car.m (carissimo) germa. Valeat paternitas vestra semper felix. De Roma à XXX de Deembre, 1472. = Vester aut frater R. Car.lis Valentinus Vice-Cancell. 

1472. = fol. 161. b. 

Die dominica XII. Aprilis non intravimus capitulum propter reverentiam diei. Sesta die recessit Dnus. Epus. cum suis, ut iterum obsidatur villa Petralatae (Petralata, Perelada, Peralada), à qua fuerat eiecta die Sabbati, quarta Aprilis, regia celsitudo, ex eo quia superioribus diebus subiugaverat, et ad obedientiam suam vi armorum reduxerat villam Turricellae (Torroella; Torrecilla) et de Rosis (Roses, Rosas), et alia loca plura; et ideo vilipendentes potentiam inimicorum, minus caute et sine timore se habentes suis fuerunt rupti, et sic deseruerunt campum, et retraxerunt se ad villam de Figueriis (Figueres, Figueras: Higueras); et sic fuerunt per VIIII. (: IX) dies reficiendo et reparando exercitum. 

Eod. an. = Fol. 183. 

Die jovis XVI. Aprilis hora cenae audivimus quod civitas Elnae cum quibusdam forciis et castris erexit se pro regia magestate. Si verum est, inferunt comuniter qui naturam belli noverunt quod Rex Francie debet esse in agonia, et quod Barones et Principes regni sui praevaluerunt contra eum. Quia per Deum reges regnant; et iustum videtur quod Francia relinquatur Gallicis, et Hispania Hispanis. Et ultimam fiat pax in diebus nostris. 

Eod. an. = Fol. 176. 

Die mercurii X. Junii non intravimus capitulum quia fuerunt aliqui impediti circa receptionem Rmi. D. Archiepi. Sesarauguste, qui intravit inter X et XI horas ante meridiem cum magna potentia militum et militantium, qui tardavit et distulit adventum suum, quia oportuit eum vacare reductioni civitatum Vici et de Manresia (Vich, Vic, Vique y Manresa, Minorisa), quae se reduxerunt ad obedientiam Smi. D. Regis, cuius adventu iocundissimo laetata est civitas ista fidelissima. 

Eod. an = Fol. 178. 

Die dominica XXI Junii circa mediam noctem Regia magestas scripsit Rmo. Dno. Epo. quomodo villa Castillionis expulsis Gallicis se erexerat pro magestate sua, et quod illa hora venerant ad eum nuncii pro succursu, et ita missit CC. milites; et quod ipse (Epus.) et ceteri militantes et pedones irent ad magestatem suam, ut prosequendo victoriam fugare possent Gallos et Italicos. Et ita me vidente R. Epus., et nobili Baro de Senesterra eius nepos equitarunt post primam horam. 

Eod. an. = Fol. 196. b. 

Decima octava Octobris die S. Luche venit novum iocundissimum quod civitas illa magna Barchinonae devenerat ad obedientiam regiae celsitudinis miro modo... peccatis exhigentibus subditorum per annos undecim fuit civitas egregia illa in rebellione contra regiam magestatem, et plus potuit quam omnia regna sua usque ad praefinitum tempus a Deo, quia non placebant sibi viae regiae nec vasallorum; sed postquam pius Rex se convertit ad Deum, et vitam religiosam duxit, confitendo sepissime, et singulis mensibus recipiendo corpus Xpi., et alias agendo penitentiam quam pauci noverunt, meruit infra annum totam recuperare Cathaloniam; et speramus in brevi quod recuperatus sit terram Rossilionis. 

(N. E. Este escritor se pasa de subjetivo, como suele ocurrir en general. Para contrastar opiniones con documentos publicados de esta época, léase a los dos Bofarull, Próspero y Manuel, padre e hijo, ambos archiveros del Archivo General de Aragón en Barcelona, ACA, y lo publicado en esa colección de Pere Miquel Carbonell, archivero en tiempos de Juan II y Fernando II de Aragón. Tomos 27 y 28. El 28 lo acabo de encontrar en pdf, los anteriores los he editado y están en historia-aragon.blogspot.com)

1473. = Fol. 219. 

Die martis XI. Januarii fuit publice divulgatum quomodo illustris Comes Impuriae nepos Regiae Magestatis sine licencia dederat terga fugae ad regnum Castellae, quia ducturus est in uxorem filiam Reginae Castellae ut sequatur scima (scisma, cisma) in regno. 

Eod. an. = Fol. 221. 

Die III Februarii regia magestas missit litteras ex Perpiniano (Perpignan, Perpiñá, Perpinyà) quomodo prima Februarii cum concordia militum burgensium et omnium statuum fuit admissus cum magno gaudio. Et ideo post vesperos convocatis honorabilib. Juratis... retulimus gratias Deo... Et fuit ordinatum quod die Dominica fiat processio solemnis per civitatem, praemissa missa et sermone, qui fuit asignatus Magistro Galbes, de ordine Predicatorum. 

Eod. an. = Fol. 122. 

XVI. Febroarii fuit deliberatum instante R. Magistro Carreres Lectore, quod loco lectionum predicet omni die in Quadragesima dictus Lector ad utilitatem animarum incipiendo die mercurii cinerum. Diebus vero Dominicis, quia tabula aliorum mendicantium fuit propter penuriam praedicatorum turbata, licet modo ordo Praedicatorum abundet, quod praedicet post prandium, sicut fieri solet in sermone beati Karoli... Fuit etiam deliberatum quod singulis diebus dominicis fiant honestae repraesentationes de historia Dominicae, excepta prima Dominica quadragesimae, in qua occurret festum gloriosissimi Sancti Thomae de Aquino, Doctoris egregii et electissimi, in quo sermone faciat de mane... Postea XVIII fet (salta página) broarii (februarii, Febrero) fuit visum quod etiam ea die fiat representatio posprandium: et incipientur repraesentationes à temptatione Xpi., in qua pauci sufficient, et breviter expedietur et devotae; ut accepimus. 

Eod. an. = Fol. 247. b. 

Die martis VIII Junii instante magistro Francisco Poeta laureato, qui legit illustrissimo Principi (Regi Siciliae, ac Primogenito Regis Aragon. qui hic tunc morabatur) libros humanitatis, convocavi Capitulum... 

1473. = Fol 249. 

Die Sabbati XXVI. Junii venit novum, quod propter adventum illustrissimi Ferdinandi, Principis Castellae, et Regis Ciciliae, ac primogeniti Aragonum, Gallici qui erant in obsidione Smi. Regis nostri, et villa insignis Perpiniani, combusserunt castra, et impetrato salvo conducto a regia celsitudine, recesserunt pacifice. Et consequenter dictus illustrissimus Princeps liberavit patrem à tali oppressione, et totam illam patriam fidelissimam Regiae magestati, et reparavit oprobrium nationis nostrae, et sustulit lilia ab ortis felicissimae patriae Rosillionis. 

Ex Libro 2.° eiusdem Andreae Alfonsello. 

1474. = Fol. 47. 

Die Mercurii septima Decembris anno M.CCCC.LXXIIII. accepimus cum moerore et animi amaritudine quod civitas Elnensis vi armorum et prostrato muro pro magna parte fuit subjugata per capitaneos Regis Franciae cum quibus partitum acceperunt Italici, id est, Micer Julio qui erat ibi pro S.° rege Ferdinando rege Neapolitano sive Ciciliae citra Farum, quod cum equis, et bonis suis salvi permanerent et solidum sive conductum à rege Franciae acciperent. Caeteri vero vassalli regiae Maiestatis Valentini, Cathalani et Aragonenses et Hispani perdiderunt omnia bona premisso preconio quod si aurum vel argentum reperiretur apud eos in scrutinio faciendo extra civitatem quod personae remanerent et captivatae et de bona guerra. 

1475.
= Fol. 53. b.

Die
Mercurii XXVIII. Decembris anni Domini M.CCCC.LXXV. in quo intervenit
festum sanctorum Innocentium, convocati capitulum, sumpta occasione
scandalorum quae annis singulis eveniunt ex insolenciis quae fiunt
per pueros et scolares scolae cantus indeciplinatos et male
morigeratos, et per Presbiteros et alios ratione Episcopelli
cuius occasione gloriosae festivitatis Nativitatis Domini nostri
Jhesu Christi, ut ita dixerim, profanantur et faedantur, et scandalis
et diversis insolenciis maculantur et obscurantur, ex quibus populus
male edificatur et quod forte statutum erat ad laudem Dei et ut
maiores Praelati et caeteri magni viri traherentur ad humilitatis
gratiam et exercitium virtutum hodie ad perniciem et scandalum et
offensam Dei et periculum animarum deductum est; et hinc sumpta
occasione proposui quod bonum esset aut in totum eradicare et tollere
officium Episcopelli, aut reformare insolencias et providere quod
scandala de caetero non sequantur, mihi tamen visum fuit quod omnino
removeretur et raderetur de libris consuetarum novae, scilicet, et
antiquae quia sic fuit provisum in Concilio Constanciensi et de
Basilea (Konstanz, Constanza y Basel). Et ita visum fuit multis qui
in medium adduxerunt quod in Sede Valentinensi in totum fuit
eliminatus Episcopellus et in multis aliis Eclesiis. Aliis
visum fuit quod non tollatur pro ista vice in totum sed reformetur
taliter quod non eveniant scandala. Et cum sic res duceretur per
oppiniones concordavimus quod de praedictis consulatur reverendisimus
Dominus Episcopus et in illam partem in quam inclinaverit fiat
conclusio capituli. Eodem die missi sunt tres qui aperta fronte omnia
Paternitati suae comunicarent et de qualibet parte fuit unus electus
qui totum fideliter enarrarent; qui redientes retulerunt quod magis
placuit Paternitati suae secunda oppinio quod reformetur. Modus autem
reformationis fuit talis: Quod de caetero electio Episcopelli fiat
quiete die Santi Nicholay, sed numquam sedeat in cathedra, neque
aliquid exerceat usque ad diem Sancti Johannis Evangelistae in
ultimis vesperis dum incipitur antiphona Innocentium Hii sunt et sic
cessabit contentio inter ipsum et Abbatellum Sancti Foelicis et
clamor puerorum in Missa Sancti Stephani et in die innocentium quiete
faciant officium suum cum hoc quod nullus audeat se movere de
cathedra semel electa, sed pacifice intendant divino officio et hoc
servare teneatur Magister Scolarum sub poena obedientiae et sub poena
arbitraria Domino Episcopo seu eius Vicario. Cannonici vero et
caeteri Domini de capitulo propter bonum obedientiae et boni exempli
teneantur illo die deferre et capud inclinare intrando chorum vel
exeundo, ne aliqua occasione turbetur divinum officium. Caeteris vero
diebus in quibus Episcopellus solitus erat dicere anthifonas et
responsoria et verbetas loco Episcopelli dicantur per unum de
maioribus de capitulo arbitrio Praecentoris seu Succentoris aut
Magistri Scolarum aut alterius qui loco praedictorum officium eorum
fecerit et cesset officium Episcopelli et puerorum infra octabas et
octaba die, ne detur materia dissolutionibus et scandalis. Et istis
auditis placuit omnibus Dominis de capitulo et quod scribatur in
libro capituli et observetur pro lege tam per Episcopellum et Abbatem
Sancti Foelicis et per Magistros Scolarum utriusque Ecclesiae, quibus
injungatur tenore praesentis constitutionis quod dictis vesperis
Innocentium faciant pueros exui superpellicis, mandando eis quod
cessent à rixa et à pugna solita, sed pacifice et quiete stent vel
recedant ad domos Parentum vel Dominorum. Et si contrarium per
aliquem attemptetur taliter castigetur quod contrafacienti cedat pro
poena et caeteris videntibus sit in exemplum ad laudem Dei et in
aucmentum divini cultus.

1479.
= Fol 253.

Die
Lunae tercia Madii non intravimus capitulum quia occurrit festum
Inventionis Sanctae Crucis et istis tribus diebus pluit de rag à rag
juxta vulgare cathalonorum de Mag de rag à rag, de
Abril de fil à fil. Et istis diebus per medium litterarum
merchatorum Barchinonae accepimus novum quod Veneti concordarunt se
cum Turco cui obtulerunt certam peccuniae summam et quod eis non
faceret guerram. Et ultra hoc ipsi promisserunt ei dare eis passagium
contra Christianos. Quo facto Deus Christianorum excitavit contra eos
iram suam et dedit eis pestem inauditam in partibus eorum. Et
cum ipsi fecissent multas processiones et orationem semper pestis
invaluit et crevit, et sic coacti sunt facere unam solempnem in qua
deferebant Sanctissimum Corpus Christi, prout fieri solet V feria
post festum Pentecostes in honorem sacratissimi Corporis Christi. Et
cum essent in platea Sancti Marchi et clamarent flexis jenibus
veniam, omnibus clericis et laycis videntibus aperta est miraculose
custodia et inde exivit hostia sacrata sive Corpus Christi et
ascendit paulatim et penetravit coelos. Quo miraculo viso et
ponderato territi sunt miseri Veneti et compulsi sunt confiteri quod
justo Dei judicio hoc eis evenit, quia dignum est quod ex quo ipsi
non sunt confisi de auxilio Christi, quod Christus redemptor generis
humani eos dimiserit. Postea audivimus quod non fuit verum,
sed confictum in odium Venetorum.