XXXI.
Constitutiones sinodales per Dominum Raimundum de Sischar (Siscar) Episcopum Illerdensem. (Vid. pág. 140.)
Qualiter clerici debeant venire et interesse synodo.
Incipiunt prohibitiones et precepta ad observandum in sinodo a sacerdotibus, data a fratre Raymundo, Ilerdensi Episcopo.
Districte praecipitur sacerdotibus ut intrent jejuni synodum: in jejunio enim debet fieri oratio. Districte praecipitur ut induti albis intrent. Prohibetur etiam presbyteris ne causas ducant ad synodum vel aliqua alia negotia quae non pertinent ad synodum. Praecipitur districte ut omnes presbyteri maxime curam animarum habentes veniant ad synodum. Et si gravi infirmitate detenti fuerint aut alia necesitate inevitabili venire non poterint, suos capellanos mittant aut alios clericos loco sui. Praecipimus enim ut in eundo et redeundo honeste ad synodum se habeant, ne status clericorum vertatur ad opprobrium et comtemptum laicorum et hambulent praesbyteri honeste et honesta quaerant hospicia, ut in hiis circunspecte se habeant diligenter in populo. Praecipimus et in virtute Domini Dei nostri et obedientiae ut honor maximus et reverentia singulis sacramentis sanctae ecclesiae precipue a sacerdotibus et clericis exhybeatur, et ut similiter layci exhibeant frequenter sacerdotes moneant eos et exortentur.
De baptismo.
Baptismus vero cum reverentia et honore celebretur, et cum magna cautela maxime in distinctione verborum et prolatione in quibus tota virtus consistit sacramenti et salus puerorum. Et dicat sic sacerdos: Petre vel Arnalde, ego te babtizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen. Et in romantio dicant sacerdotes laycos posse et debere babtizare pueros in necesitate ach etiam mulieres atque patrem et matrem in suma necesitate. Pro baptismo nichil accipiatur; set si aliquid gratis offertur, gratis accipiatur. Fontes sub sera clausa custodiantur propter sortilegia. Crisma similiter et sacrum oleum sub sera serventur. Semper sacerdotes interrogent diligenter laycum, cum in necesitate babtizaverit puerum, quid dixerit aut quid fecerit, et si invenerit laycum discrete et modo debito babtizasse, et formam verborum integre protulisse scilicet: Ego te babtizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen, approbent factum. Sin autem babtizent puerum et dicant sic: Petre vel Arnalde, si babtizatus es non te babtizo, set si non es babtizatus, ego te babtizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.
De numero compatruum (padrinos : compadres; compares)
Ad levandum puerum de sacro fonte ad plus tres sufficiunt.
De confirmatione.
Sacerdotes frequenter moneant ad confirmationem populos, post babtismum debet enim suscipi sacramentum confirmationis quod sepe dicant laycis.
Quando potest mutari nomen puero.
Et cum adultus fuerit, confiteatur, et postea confirmetur. Sepe dicant laycis ne diu expectent ad confirmandum adventum Episcopi, sed ducant pueros ubi adesse audient prope, et quod possint nomina mutari pueris in confirmatione, si voluerint. Nullus sacerdos confirmare aut consacrare virgines presumat; solius enim Episcopi est consecrare, ecclesias dedicare, et virgines consignare. Summa reverentia et honor maximus altaribus exhibeatur, et maxime ubi sanctum Corpus Christi reservatur et missa celebratur. Linteamina altaris et indumenta sepe abluantur ad reverentiam et presentiam Salvatoris nostri et tocius curiae coelestis quae cum eo presens est quociens missa celebratur. Calices ubi infirmi comunicant decenter et mundi custodiantur ut devotius comunicent infirmi. Ampullae crismatis et sancti oley infirmorum similiter nitide habeantur. Non permittant presbyteri defferre diachonos Corpus Christi infirmis nisi in necesitate cum sacerdos absens fuerit, set semper sacerdotes cum magna reverentia defferant et maturitate in piscina eburnea bene clausa propter casum, vel in alio vase cum honore et cum lucerna precedente, cantantes septem psalmos poenitentiales cum letania pro infirmo in eundo et redeundo. Et si via longa fuerit addant sive reyterent illos septem psalmos poenitentiales cum letania et alias orationes. Sic enim debitum persolvant pro infirmo, et audientes invitent ad exhibendum Deo reverentiam et honorem. Frequenter moneantur layci quod ubiqumque viderint deferre corpus Domini, statim genua flectent tanquam Domino et Creatori suo et junctis manibus quousque transierit, orent. In pulcriori parte altaris cum suma reverentia et diligentia et honestate sub clave si fieri potest, corpus Domini custodiatur. Nulli clerico permittatur servire altari nisi in superpellicio aut capa clausa.
Nullus bis eadem die missam audeat celebrare nisi in certis casibus.
Nullus bis eadem die missam audeat celebrare nisi in casibus vel nisi in magna necesitate, videlicet propter necessitatem peregrinorum, hospitum, comeantium et infirmorum, et propter necessitatem nuptiarum ubi tempus labitur, et propter Episcopum aut terrae Dominum venientem, et tunc non sumas vinum superfusionis in prima missa. In die Natalis Domini potest celebrare tres missas, in aliis diebus potest celebrare duas, unam de die, aliam pro defuncto, ubi magna necessitas hoc exegerit, et tunc non sumat vinum superfusionis in prima missa, ut est dictum.
Nullus antequam matutinas et primam dixerit celebret.
Nullus antequam Matutinas dixerit canonicas et Primam presumat aliqua necessitate missam celebrare.
De confessione.
Sacerdotes circa confessionem maximam curam adhibeant et cautelam, scilicet ut diligenter inquirant peccata usitata singillatim, inusitata vero non nisi a longe per aliquam circunstantiam. Sic tamen ut expertis detur materia confitendi. Ad audiendam confessionem convenientem locum eligant sacerdotes ut comuniter ab omnibus videantur, et in locis abditis extra ecclesiam nullus accipiat confessionem nisi in magna necessitate et infirmitate. In confessione habeat sacerdos vultum humilem, occulos ad terram, non faciem inspiciat confitentis, et maxime mulieris causa debitae honestatis, et patienter audiat quae dixerit confitens in spiritu humilitatis et ei pro posse suo persuadeat pluribus modis ut confiteatur integre, aliter enim dicat ei nichil valere. Sacerdotes majora servent majoribus in confessione, sicut homicidia, sacrilegia, peccata contra naturam, incestus et strupra virginum, injectiones manuum in clericos et in parentes, vota fracta et huiusmodi. Sunt autem tria in quibus nullus habet potestatem nisi Dominus Papa vel eius Vicarius, videlicet, injectiones manuum violentas in clericos vel quoscumque religiosos, incendiarios et symoniaticos. Nichilominus tamen remittendi sunt ad Dominum Episcopum. In dubiis semper sacerdotes consulant Episcopum, aut viros sapientes quorum certificatus vel certificati responso solvant aut ligent.
De poenitentia non danda nolentibus abstinere.
Audita confessione semper confessor interroget confitentem si velit abstinere ab omni peccato, aliter eum non absolvat, nec poenitentiam injunguat, nec inde confidat: moneat tamen ut interim agat quidquit boni poterit. In injungendis poenitentiis parvis pueris sibi caveant sacerdotes secundum et qualitatem culpae et possibilitatem confitentis debet esse quantitas poenitentiae. Alioquin quod minus est requiretur ab eis in futuro. Ab usura, fraude, rapina sibi caveant sacerdotes ne alias injungant poenitentias, scilicet, missarum et elemossinarum et huiusmodi, priusquam restituerint. Non enim dimittitur peccatum, nisi restituatur ablatum.
Quod nullus confessor celebret missas quas injungit.
Nullus missas, quas injungit celebret, nec tricenuarium, nec anuale sive anniversarium, et pro vivis nullum fiat tricenuarium vel annuale. Frequenter enim presbyteri moneant populum ad confessionem. In confessione sibi caveant sacerdotes, ne inquirant nomina personarum cum quibus peccaverint confitentes, set circunstantias tantum et qualitates. Nullus ira vel odio vel metu mortis in aliquo audeat revelare confessionem signo vel verbo, vel generaliter vel spetialiter.
De jejuniis.
Omnes precipiant instituta jejunia servari ut jejunium quadragessimae, quatuor temporum et vigiliarum Apostolorum et vigilia Assumptionis Beatae Mariae et Beati Laurentii. Sexta feria et adventum Domini si aliquis ex devotione voluerit jejunare, faciet bene, alias ex debito non tenemur facere talia jejunia.
De matrimonio.
Matrimonium cum honore et reverentia celebretur in facie ecclesiae, non risu vel jocose, non comptempnative. Prohibeant frequenter presbyteri laycis, ne dent sibi fidem de contrahendo matrimonium nisi coram sacerdote, et debet celebrari scilicet, ante januas ecclesiae et coram pluribus hominibus.
Monicio quae debet fieri quando contrahitur matrimonium. (Amonestaciones)
Semper in nuptiis prohybeantur per excomunicationem sortilegia, sacrilegia fieri, malificii quoque et celantes consanguinitatem et alia matrimonii impedimenta, votum, ordinem, affinitatem, disparem cultum, compaternitatem … casum a matrimonio excludit personas, compatrem, comatrem, filiolum et fratrem et sororem spiritualem, scilicet filium vel filiam patrini. Nullus sacerdos in casu dubio audeat perficere matrimonium inconsulto Episcopo, sed ad eum semper refferat omnes matrimonii dubitationes. Prohibetur districte sub poena suspensionis ne ullus sacerdos aut capellanus exhigat aliquis ante benedictionem nuptialem, sive pro testimonio ferendo, sive pro matrimonio celebrando occasione ferculorum quae debentur pro nuptiis. Celebrato autem matrimonio recipiat fercula sua et exhigat, si necesse fuerit.
De oleo sancto portando ad infirmos.
Cum reverentia deferant oleum sanctum ad infirmos et eos inhungant sacerdotes cum magno honore et orationum celebritate quae ad hoc sunt institutae. Et nichil inde penitus exhigant sive a paupere sive a divite, set si aliquid gratis datum fuerit, gratis accipiatur.
De strema unctione.
Ad sacramentum extrema unctionis moneant sepe populum sacerdotes non tantum divites set pauperes et juvenes omnes XIIII. annis supra, et ad omnes comuniter se paratos exhibeant cum necesse fuerint. Doceant sacerdotes populum hoc sacramentum posse licite iterari et sepe recipi in qualibet magna infirmitate quando metus est mortis, et post susceptum licite reverti ad opus conjugale cum convaluerit ab infirmitate. Librum quidem qui dicitur Manuale habeant singuli sacerdotes parrochiales ubi contineatur officium extremae unctionis, cathecismi et babtismi et huiusmodi. Habeant etiam psalmi poenitentiales et ordinarium et officiarium et consuetudines ecclesiae de horis dicendis secundum modum et usum qui observatur in ecclesia majori. Exortentur semper populum presbyteri ad addiscendum Dominicam orationem et Credo in Deum, et Beatae Virginis Mariae salutationem. Moneant sepe populum et mulieres maxime, ne faciant vota sua, nisi cum magna deliberatione animi et assensu virorum et consilio sacerdotum.
De mulieribus quas sacerdotes non debent tenere in domo.
Nullus sacerdos habeat in domo sua aliqua occasione mulierem, nisi sit mater eius aut soror.
De ludo.
Prohibetur penitus universis presbyteris ludere cum texillis et interesse espectaculis vel coreis assistere, intrare tabernas causa potandi, et sine comite clerico vel layco intrare domos alienas aut discurrere per vicos et plateas.
De capis.
Et ne habeant capas alatas vestes inordinatas clericis prohibetur. Nullus clericus vel regularis accipiat decimam nisi per Episcopum. Nullus clericus fidejubeat Judeo vel feneratori, nec det ei pro pignore aliquo modo ornamenta suae ecclesiae vel libros Judeo.
Qui inpignorat Judeo ornamenta ecclesiae est excomunicatus ipso facto.
Quicumque autem obligaverit ornamenta ecclesiae et spetialiter calices, sit eo ipso excomunicatus. Nullus faciat jusjurandum patronis, antequam fuerit Episcopo presentatus nullus recipiatur, ni fuerit autenticata persona ad predicandum nisi ab Episcopo suo missus.
De redditibus ecclesiae.
Praecipitur sacerdotibus ut omnes redditus et possesiones ecclesiae scribantur in missalibus suis et prohibetur penitus presbyteris et parrochianis ne de hiis quae sunt ecclesiae alienent ab ecclesia nisi per consilium Episcopi.
De sepultura.
Prohibetur districte ne ratione alicuius elemosinae corpus sepeliri diferatur, set post sepulturam si quid datum fuerit in elemosina recipiatur.
Qui hedificat in cimiterio est excomunicandus.
Quicumque de novo hedificaverit in cimiterio excomunicetur.
De racionariis.
Prohibetur districte sub pena excomunicationis quod layci prebendarii de cetero in ecclesiis recipiantur etiam de consensu Episcopi, et si receptus fuerit ipso jure sit cassa et irrita donatio.
De mulieribus.
Mulieres mortuae in partu scindantur (cesárea) si infans credatur vivere, nequaquam vero si constiterit de morte eius. Sacerdotes audito parrochianorum suorum obitu, ubicumque fuerint statim absolvant eos cum psalmo De profundis et collecta Deus cui proprium est.
De reservationibus benefitiorum.
Item jubetur ne fiant resignationes ecclesiarum in manu Abbatum vel quorumlibet patronorum set in manu Domini Episcopi vel sui Praelati.
Contra quaestores.
Non permitantur predicatores id est quaestores celebrare super archas, nec pulsare campanas, nichil loqui in ecclesia, nec presentare reliquias, set tamen hostendant litteras suas, et sacerdotes pro eis loquantur. Die Dominica synodum precedentes sacerdotes, id est rectores qui capellanos non habent in suis parrochiis semper publice inquirant in ecclesiis si qui sint infirmi in parroquia sua et eos si qui inventi fuerint visitent etiam non requisiti, et quidquit necesse fuerit ad salutem animarum faciant, ne mora quam ipsi sunt facturi in synodo fiat occasio periculi eorum saluti; nichilominus procurantes provissionem eorum quam solent facere per capellanos vicinos qui remanent et ad diachonos proprios.
De renovatione foncium et eucharistia.
Sacerdotes semper die octavo sacramenta renovent, et fontem benedicant non oleo vel crismate quousque aliquis baptizetur, et sanctam eucharistiam, ne sui vetustate aliqui a Dei devotione amoveantur.
Si vinum non reperitur in calice post consecrationem.
Si forte per negligentiam venerit ut perlecto canone et facta consecratione nec vinum nec aqua reperiatur in calice, debet statim infundi vinum et sacerdos iterabit consecrationem ab illo loco, scilicet, Simili modo et coet. usque ad finem. Ita tamen quod alias duas cruces omittat quae singulariter fiunt super panem.
De vino sine aqua vel e converso.
Quod de simplici vino sine aqua fiat consecratio, vinum reputatur pro Sacramento et aqua non. Et ideo ista negligentia de aqua major est et majori poena emendanda.
De multis infortuniis quae eveniunt in celebrando.
Si quid de Sanguine Christi super corporale ceciderit, recindendum est ipsum corporale et in loco reliquiarium est honorifice reservandum. Si palla altaris inde intincta fuerit, rescindenda est pars illa et pro reliquiis servanda. Si super casulam rubeam vel albam fuerit degutatum, similiter fiat. Si super quolibet vestimentum, comburenda est pars illa et cinis in sacrario ponatur. Si vero in terra ceciderit, lingendus est ei stergendus est locus ille, sive lapis, sive lignum, sive terra, et pulvis in sacrario ponatur. Porro si in sacrificatum Christ, Sanguinem musca vel aranea (mosca o araña) vel aliquid tale ceciderit quod vix sine vomitu et corporis periculo potest sumi, igne cremandum est, et Sanguis Domini sumatur. Illud tamen quod intus ceciderit prius debet in calice vino perfundi, et quanto cautius et diligentius fieri potest ablui, et postea super piscinam comburi, et illam ablutionem sumat sacerdos. Quod si de Corpore Domini super pallam altaris aliquid ceciderit vel super aliquod aliud vestimentum non scindatur, set vino abluatur, et a ministro sumatur ipsum vinum. Si vino infirmo datum reiteratur, alias reiciatur, prout diligentius poterit, suscipiatur et colligatur, et in aliquo loco honeste servetur. Reus autem huius negligentiae, et qui cum eo participe fuerit culpae, competenti subjaceat disciplinae. Si autem super lignum vel lapidem ceciderit, modus supra dictus de Sanguine Christi tenendus est, id est quod radendus et extergendus est ille lapis vel lignum et sub sera loco sacro ponenda est. Caveant tamen sacerdotes ne nimis festinent venire Ilerdam occasione synodi, nec magnam faciant moram sic se visitando et reficiendo tam in via quam in civitate, ne magnam contrahant moram, cum magnum sic emineat periculum animarum. Precipimus presbiteris ut cum inceperint canonem Qui pridie, etc., tenentes Hostiam in manibus non statim elevent nimis alte, set ante pectus teneant donech dixerint: Hoc est enim Corpus meum, et tunc elevent ut possit videri ab omnibus.
De spucio.
Post sumptionem Corporis et Sanguinis Domini nostri Jhesu Christi a spuendo se abstineant; sin autem in piscina suaviter spuatur.
De vino albo.
Vinum potius rubeum quam album ministretur in calice propter similitudinem albi vini cum aqua. Caveant autem sacerdotes ne cum vino albo celebrent, si aliud facere possunt.
Ne sacerdotes celebrent cum propriis filiis; nec canes nec falcones teneat in domibus, nec cendatum deferant nisi flavi vel nigri coloris.
Prohibetur districte sacerdotibus ne habeant secum prolem quam in sacro ordine genuerunt propter scandalum; nec in domibus suis falcones habeant aut alias aves rapaces, nec cendatum habeant in pallis suis nisi flavi aut nigri coloris.
De piscina, et de vita et honestate clericorum.
Praecipitur presbiteris sub poena suspensionis, ut quilibet in ecclesia sua piscinam faciat juxta altare, ut post susceptionem Corporis Christi manus abluant et ablutiones calicis prohiciant.
De exposicione articulorum fidei.
Precipitur ut frequenter dominicis diebus in aliqua parte sermonis exponant fideliter populo simbolum fidei, et eis diligenter exponant seu distingant articulos fidei, et singulis confirment auctoritatibus et rationibus Sacrae Scripturae pro posse suo propter hereticos et fidei corruptores.
De hiis qui celebrant matrimonio.
Item excomunicati sunt in synodo omnes illi qui fidem dederunt vel acceperunt de celandis matrimoniis, et ista excomunicacio recitetur in parochiis a singulis sacerdotibus. Prohibetur sacerdotibus ne ipsi habeant capellanos habentes capas manicatas. Precipitur sacerdotibus sub poena magnae emendae ut custodiant precepta sinodalia. Quidam enim valde negligentes sunt, sed sacerdotes et alii curam animarum habentes semper ubique super alias vestes supertunicale vel aliquod rotundum habeant vestimentum. Prohibeant sacerdotes ne fiant coreae maxime in tribus locis, scilicet, in ecclesiis, ciminteriis et processionibus. Prohibeant sacerdotes sepe per excomunicationem ne carnifices permittant Judeos suas carnes laniare, nisi totum sibi retineant Judei. Excomunicentur sepe servientes Christiani et pedissesae et nutrices quae sunt in servitio Judeorum, et tam in vita quam in morte artius in omnibus evitentur quam ipsi Judei. Districte praecipitur sacerdotibus ne hostias dent, licet non consecratas, pueris ullo modo. Et inhibetur eis ne celebrent sine caligis. Prohibetur districte ne sacerdotes cultellum cum cuspide portent, nec eorum clerici. Precipitur sacerdotibus ut cum aliquis confitetur eis se fidem dedisse alicui mulieri de matrimonio contrahendo cum ea, et post fidem datam cognovit eam, non dent ei licentiam contrahendi cum alia, quoniam sequens copula cum illa cui fidem dedit matrimonium consumavit. Prohibemus etiam sub poena excomunicationis ne sacerdotes vel clerici occasione alicuius consuetudinis pro babtismo, sepultura, benedictione vel aliis ecclesiasticis sacramentis aliquid exhigere vel extorquere presumant, set ea et sine difficultate studeant canonice ministrare, set si aliquid datur, gratis accipiatur. Item ne sacerdotes cappis manicatis utantur, et constituti in sacris ordinibus consuticios costratos sotulares et ne vestes rubei coloris habeant. Prohibemus etiam tam clericis quam monachis sub vinculis excomunicationis, nec aliquam negociationem sive mercationem inhonestam exerceant. Prohibetur districte ne diachoni ullo modo audiant confessiones nisi in aretissima necessitate: claves enim non habent nec absolvere possunt.
De compulsione confessionis.
Praecipimus etiam quod sacerdotes diligenter moneant parrochianos suos, et si necesse fuerit per censuram ecclesiasticam compellantur quod ter in anno, aut saltim semel confiteantur peccata sua, et recipiant Corpus Christi, quod tamen nulli detur, nisi proprius confessus fuerit, si facultatem habuerit confitendi. Ad solvendam peccuniam per rectores ecclesiarum mutuo receptam teneri nolumus rectores successores, nisi instrumentum confectum subscriptione vel sigillo Episcopi fuerit roboratum, precipientes firmiter sacerdotibus ut hanc constitutionem in ecclesia coram omni populo publicent ter in anno. Districte precipitur ut quilibet sacerdos habeat in celebratione missae propter mundiciam vestimentorum servandam circa altare unum manutergium scilicet, pendens circa altare ad tergendum os et nares, si fuerit necesse. Praecipimus Archidiaconis ut presentes constitutiones suis exhibeant Archiepresbyteris et exponant, et postea ipsi Archipresbiteri singulos capellanos parrochialium ecclesiarum qualiter se regere debeant, instruant et informent has et alias quas concedimus per totam nostram diocesim omnibus comuniter. Districte omnibus Praelatis precipitur sub atestatione divini judicii firmius injungentes, ut omnia supra dicta observent, et quantum in ipsis est faciant subditis suis monicione praemissa per censuram ecclesiasticam inviolabiliter observare.
