NÚMERO ÚLTIMO.
CONSTITUCIONES SINODALES URGELENSES.
Incipiunt Constitutiones Synodales editae per Dominum Aprilem et Petrum bonae memoriae Urgellenses Episcopos.
Ex cod. in arch. eccle. Celson.
Quod violatores Ecclesiarum et raptores bonorum ecclesiasticorum sint excomunicati.
In nomine Domini nostri Jhesu Christi kalendis novembris, anno Domini M.CC.LXX. sexto. Nos Petrus miseracione divina Urgellensis Episcopus residentes in Sancta Sinodo in Ecclesia Sanctae Mariae Sedis Urgellensis auctoritate Domini nostri Jhesu Christi, et Beatae Mariae Virginis, et Beatorum Apostolorum Petri et Pauli, et nostra cum assensu et voluntate capituli nostri et praesentis Synodi excomunicamus et anathematizamus omnes violatores, invasores, combustiores et vastatores, destructores sive depopulatores Ecclesiarum sea rerum et omnium ad eas pertinentium. Et statuimus et ordinamus quod tales non absolvantur absque satisfactione congrua, qui si forte in hora mortis absque vel ante satisfactionem fuerint absoluti, ecclesiastica careant sepultura.
Quod omnes clerici et monachi Ecclesias occupantes sint excomunicati.
Item excomunicamus et anathematizamus omnes clericos et monachos qui auctoritate propria Ecclesias occupant et in eis administrant in Diocesi Urgellensi sine institutione vel licentia Episcopi Urgellensis; et qui eas occupaverint et taliter detinent occupatas, nisi eos totaliter dimisserint infra mensem à tempore istius constitutionis.
Quod in pignorantes vel vendentes ornamenta ecclesiastica sint excomunicati.
Excomunicamus et anathematizamus omnes clericos seu rectores qui Ecclesias, possesiones vel jura, libros vel ornamenta ipsarum vendiderint vel alienaverint quoquomodo aliter quam sacri canones permittant. Et eos qui tales receperint vel receptas contenderint retinere. Et hoc ad presentia, preterita et futura trahi volumus et mandamus, nisi infra duos menses a tempore promulgationis istius constitutionis indempnitati ipsarum Ecclesiarum duxerint consulendum.
Quod omnes clerici, scribentes et dictantes litteras diffidacionis sint excomunicati.
Item excomunicamus et anathematizamus omnem clericum Diocesis Urgellensis vel etiam civitatis qui litteras diffidacionis vel acuydamenti dictaverint ac etiam conscripserint contra Episcopum vel religiosas personas seu clericos seculares, aut scienter illas duxerint presentandas et seu per aliquos fecerint presentari.
Quod clerici et religiosi utriusque sexus concitantes potentes in Episcopum vel Ecclesiam Urgellensem vel alias personas ecclesiasticas sint excomunicati.
Item excomunicamus, anathematizamus omnem clericum, monachum vel quamlibet monialem seu religiosam feminam nostrae Diocesis concitatem seu co... viros potentes, milites seu alios seculares homines contra Episcopum vel Ecclesiam Urgellensem vel ceteras Ecclesias aut personas religiosas seu etiam clericos seculares.
Quod ponentes partionarios in ecclesiis sine licentia Episcopi et Patroni sint excomunicati.
Item excomunicamus omnes clericos et rectores parrochialium Ecclesiarum nostrae Diocesis qui tenuerint aut fecerint clericum vel laycum porcionarium, prebendarium vel canonicum in Ecclesiis sibi comissis sine licentia et mandato Episcopi Urgellensis et Patroni.
Quod clerici sint excomunicati qui litteras et nuncios Domini Episcopi irreverenter receperint.
Item excomunicamus et anathematizamus omnes clericos nostrae Diocesis qui litteras nostras sibi missas et nuncios recipere aut legere contempserint irreverenter aut etiam indignanter.
Quod nullus Missam celebret cum filio suo illegitimo aut cum indumentis non benedictis.
Item interdicimus sub poena LX solidorum quod nullus cum filio suo illegitimo presumat divina officia celebrare, nec cum indumentis per Episcopum non benedictis.
Quod clerici non sustineant quod pueri diu remaneant ad baptizandum.
Item non sustineant sacerdotes quod pueri diu retineantur a parentibus non babtizati: et ne propter imperitiam laycorum cum necesitas imineat, per laycos babtismum fieri contingat absque forma babtismi decedat; praecipimus ut frequenter amoneant et instruant plebem suam ut hanc formam in tradicione ipsius babtismi studeant observare scilicet ut infantem ter inmergendo in aqua, si tanta possit copia haberi, sin autem superinfundendo cum ciffo super infantem a babtizante haec verba profferantur: Petre vel Johannes, ego te baptizo in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti. Amen.
Quod habentes Ecclesiam aliam non sucipiant (suscipiant) ad cantandum.
Item quod nullus habens Ecclesiam aliam suscipiat ad cantandum sine licentia Episcopi Urgellensis. Et si contra fecerit, propria spolietur.
Quod omnes beneficiati intersint omnibus horis.
Item quod Sacerdotes qui in una ecclesia sunt beneficiati intersint omnibus horis tam in propria Ebdomada quam in Ebdomada sui cori. Alioquin pro non residentibus habeantur.
Quod omnes clerici servent sententiam contra raptores rerum ecclesiasticarum latam.
Item precipimus et mandamus omnibus clericis Ecclesias habentibus vel tenentibus, quod sententiam latam contra raptores, invasores rerum ecclesiasticarum fideliter teneant et observent in continenti, cum per nos vel officialem nostrum vel eius locumtenentem super hoc mandatum receperint, vel cum ipsis de rapina et invasione et aliis in constitutione illa contentis facti evidentia constiterit manifeste, vel cum infra decanatum in quo ipsi clerici habent ecclesias seu tenent fuerint notorie observata, non spectata aliqua monicione vel mandato. Negligentes et desidiosi sciant se in beneficio proprio spoliandos, nam cum constitutio publice editur aut promulgatur, non opportet singulorum auribus inculcari.
Quod diffidantes Episcopum ocasione sententiae excomunicationis in eos latae sunt excomunicati.
Item excomunicamus milites et Barones et etiam alios quosqumque homines nostrae Diocesis qui excomunicati pro suis excessibus ab Episcopo vel proprio rectore ipsos ausu sacrilego diffidare vel accuydare presumpserint pro hac causa.
Quod Rectores, Praelatos et Canonicos Ecclesiae Urgellensis recipiant reverenter.
Item praecipimus et mandamus omnibus Praelatis et clericis ac Ecclesiarum rectoribus quod Prelatos et canonicos nostrae Ecclesiae Urgellensis recipiant reverenter et benigne et nuncios eorundem.
Quod Praelati et Rectores religiosos benigne curent recipere et caritative tractare.
Item mandamus omnibus Praelatis et Rectoribus nostrae Diocesis quod Minores et Praedicatores et alios religiosos cum ad eorum loca seu Ecclesias eorum declinare contigerit causa predicationis vel confessionum audiendarum benigne et pro posse recipere procurent et caritative tractare.
De vita et honestate clericorum.
A crapula et ebrietate omnes clerici abstineant diligenter: officia vel cetera secularia officia vel negotia non exerceant maxime inhonesta. Joculatoribus mimis et instrionibus non intendant, tabernas prorsus evitent, nisi forte necessitatis causa in itinere constituti. Ad aleas vel taxillos non ludant, nec huiusmodi ludis intersint. Coronam et tonsuram habeant competentem: clausa insuper deferant indumenta, nimia brevitate vel longitudine non notanda. Pannis rubeis vel cendatis seu viridibus non utantur aut virgatis tunicis aut supertunicis sic apertis quod ostendant latera, sic strictis quod femoralia demonstrent, necnon manicis vel sotularibus consuticiis aurificiis pictis pileis sirico subornatis, fibulis aut corigiis auri ornamentum habentibus, centuris siricis, sellis quoque deauratis, frenis, pectoralibus deauratis vel aliam superfluitatem habentibus non utantur.
Quod nullus scribat litteras pro vindicta sanguinis.
Nullus clericus proferat aut dictet vel scribat litteras pro vindicta sanguinis destinandas vel vindictam sanguinis exerceat vel ubi exerceatur intersit.
Quod ornamenta ecclesiastica et vassa divini misterii munda serventur.
Praecipimus autem ut Ecclesiae et omnia ornamenta vassa divinis misteriis deputata, panni, pallia altaris et corporalia, vestimenta ministeriorum munda et nitida conserventur. Crisma, oleum et Eucaristia caute serventur clavibus adhibitis, necnon et altare consecratum diligenti servetur cautela, ne ad aliquid eorum depredatoris manus temeraria se extendat pro aliquibus nephandis exercendis.
Quod Eucharistia cum lumine et campanella depportetur.
Sacra Eucharistia ad infirmos cum campana et lumine honorifice deportetur, et in singulis octo diebus renovetur aqua benedicta et Eucharistia infra mensem, aliter transgressores ad nostrum arbitrium seu officialium nostrorum punientur, aliis statutis contra tales editis in suo robore duraturis.
Quod sacerdotes frequenter moneant populum ad confesionem.
Sacerdotes frequenter moneant populum ad confessionem faciendam, exponendo eis et districte servantes constitutionem concilii generalis, videlicet quod si quis ad minus semel in anno confesionem et comunionem recipere neglexerit, et vivens ab ingressu Ecclesiae arceatur, et moriens ecclesiastica careat sepultura. Et ad mayorem certitudinem habendam predictorum confitentium nomina anno quolibet in aliquo libro papireo conscribantur.
Quod clerici conjuraciones generales vel spetiales facientes sint excomunicati.
Item excomunicamus Praelatos et canonicos tam Ecclesiae nostrae quam Diocesis et etiam alios clericos seculares et regulares facientes conjuraciones contra certas personas vel incertas generaliter vel spetialiter occulte seu etiam manifeste, à qua non absolvantur, nisi satisfecerint dampnum passis et penituerint cum effectu.
Moderacio constitutionis quod recipientes alienos parrochianos sint excomunicati.
Item cum invenerimus per predecessores nostros contra clericos ministrantes scienter ecclesiastica sacramenta alienis parrochianis excomunicationis sententiam fore latam, et per constitutionem provincialem incipientem: Item cum ecclesiastica Sacramenta de talibus penam imponitur decem aureorum, ne rectores in laqueum incidant et periculum ex dicta excomunicationis sententia, animarum cum penae potius moliendae sint quam ampliandae, dictam constitutionem amovemus et ipsam provincialem praecipimus inviolabiliter observari.
Quod clerici publice ludentes sint excomunicati.
Item excomunicamus omnes clericos nostrae Diocesis cuiuscumque condicionis existant in sacris tamen ordinibus constitutos vel ecclesiastica beneficia posidentes qui publice luserint ad aleas vel taxillos.
Ne clerici aliarum Dioc. in nostra celebrent populo vel ministrent ecclesiastica sacramenta.
Item statuimus quod nullus extraneum aut ignotum permittat in Ecclesia sua celebrare absque litteris comendaticiis, nech tunch donech (nec tunc donec) nobis se presentaverint et licentiam obtinuerint, nisi forte esset peregrinus vel viator qui vellet privatim ex devotione celebrare.
Contra Archipresbiteros vel Decanos modum in visitando excedentes.
Subditorum ad nos sepius repetita quaerela pervenit quod Archipresbiteri seu Decani rurales nostrae Diocesis Urgellensis cum causa visitationis ad Ecclesias nobis subjectas accedunt, numerum personarum et eveccionum in Lateranensi concilio statutum excedere non verentur non sine animarum periculum et gravamine subiectorum. Ea propter nos contra morbum huiusmodi volentes remedium debitum adhibere, statuimus ut nullus de cetero nostrae Diocesis Archipresbiter, Decanus ruralis cum ad ecclesias sui Decanatus causa visitationis et recipiendae procurationis accesserit ultra duas equitaturas et duas personas preter equites ducere juxta dictum concilium et statutum huiusmodi non presumat. Nec ille decanus qui causa visitationis cum quinque vel pluribus ad easdem ecclesias peditibus accedere consuevit decedere ultra quatuor eodem computato ducere attemptet. Vel ad hoc equitaturas acomodatas manulevare vel vistam vel placitum in die visitationis ad huiusmodi ecclesias causa visitandorum gravamine asignare. Sed neque eis liceat pro sacramentis ecclesiasticis uti sancto crismate et oleo benedicto aliquid autem exhigere vel recipere, aut quovis ingenio a subditis extorquere ex post facto ad conservandas pias et laudabiles consuetudines poterunt subditos cohercere. Quod si forte predicti Decani in predictis contrafecerint gravatis subditis et Ecclesiis duplum restituere teneantur et subditi ultra predictum numerum eos recipere inpune valeant denegare, nec predicta sacramenta ante tradicionem redimere. Et eos nichilominus sententias per eos ac occasione prolatas in clericos et ecclesias eorundem decernimus non tenere.
Lecta et publicata fuit presens constitutio de mandato nostri Domini Episcopi antedicti per Arnaldum de Solerio canonicum Urgellensem presentibus venerabili nostro capitulo et Abbate de Serrateix et de Portella et tota synodo congregata XI. aprilis anno Domini M.CC.LXXXVI.
Commutacio penae per constitutionem Domini Sabinensis impositae clericis publice concubinariis et eorum concubinis.
Cum olim venerabilis Pater Dominus Johannes Sabinensis Episcopus in partibus Ispaniae legacionis officio fungeretur et contra clericos concubinarios suspensionis immo et concubinas eorum excomunicationis sententias generaliter promulgasset, ex quibus quidem sententiis licet ob salutem animarum proditae extitissent, quia tamen non salus sed dampna frequenter et pericula sequebantur Dominus Papa volens morbo huiusmodi salubri remedio providere vel subvenire mandavit per venerabilem Dominum Egidium bonae memoriae tituli Sanctorum Cosmae et Damiani Diaconum Cardinalem contra morbum predictum tam damnosum et pestiferum conveniens remedium adhibere qui Praelatis Ispaniae in Romana Curia existententibus (existentibus) diligenti deliberatione prehabita et tractatu comisit et mandavit Archiepiscopis, Episcopis et aliis Praelatis Ispaniae ut predictas suspensionis et excomunicationis sententias in penas alias comutarent, et circa suos subditos qui ex dictis sententiis in suspensionis et excomunicationis vel irregularitatis laqueos actenus inciderunt per absolutionis et dispensationis gratiam prout merita personarum exhigerent, eadem auctoritate districtioni discrecione previe providere curarent. Igitur Nos Petrus miseratione divina Urgellensis Episcopus cum invenerimus plures clericos nostrae Diocesis et civitatis et eorum concubinas in predictis suspensionis et excomunicationis sentenciis incidisse, attendentes quod ex huiusmodi generalibus sententiis nullus aut rarus fructus actenus provenit, sed instigante humani generis infestissimo inimico animabus ipsis confusionis et prodicionis laqueus sepissime parabatur, dum clerici sic ligati ordines reciperent et nichilominus divina officia celebrantes irregularitatis vicio subderentur; affectantes insuper animarum ipsarum periculis prout divina nobis ministrabit gratia adhibere salutare remedium cum non invenerimus predictas sententias suspensionis et excomunicationis prout expedit per aliquem predecesorem nostrum fuisse in penas alias commutatas, auctoritate predicta nobis in hac parte tradita et nostra ordinaria, de consensu capituli nostri sententias suspensionis et excomunicationis tam à predicto Domino alegato latas quam à nobis et predecessoribus nostris contra concubinarios et eorum concubinas editas in penas commutamus inferius annotatas. In primis statuentes quod si qui clericorum civitatis et Diocesis Urgellensis fuerint inventi de cetero concubinas publice detinentes, si beneficia habuerint cum cura vel sine cura cum alios teneantur instruere et vita ac conversacione laudabili informare, penam ecem (decem) aureorum se noverint incurrisse. Si autem beneficia non habuerint sed in sacris fuerint ordinibus constituti nostro et successorum nostrorum arbitrio puniantur. Concubinas vero publicas predictorum clericorum pena quinque aureorum decernimus puniendas. Predictas itaque suspensionis et excomunicationis sententias in prenominatas penas taliter commutatas easdem penas suspensionis et excomunicationis latas per jam dictum Johannem Sabinensem Episcopum et Dominum Aprilem predecessorem nostrum et per nos postea innovatas quantum ad clericos civitatis et Diocesis Urgellensis et earum concubinas presenti constitutione auctoritate premissa et nostra expresse et ex certa scientia revocamus. Decernentes predictos clericos et eorum concubinas predictis suspensionis et excomunicationis sententiis in posterum non ligari.
Lecta et publicata die XI Kalendas aprilis anno Domini M.CC. octuagesimo sexto.
Quod Presbiteri non celebrent nisi prius recitaverint Matutinum officium et Primam.
Et quia a maioribus et dignioribus est secundum sententiam Prophetae incoandum et semper cum timore et amore sit ad sacratissimum sacramentum redemptoris corporis Domini nostri Jhesu Christi et non illotis manibus accedendum, volumus et mandamus omnibus Presbiteris nostrae Diocesis tam benefficiatis quam non benefficiatis, quod ante quam Matutinum et Primam recitaverint et dixerint, Missam celebrare nullatenus audeant vel presumant. Nec duas Missas una die, nisi in casibus à jure concessis audeant celebrare. Qui vero inventi fuerint delinquisse ultra indignacionem Dei Omnipotentis quam ipsos incurrere dubium non existit, nostro vel successorum nostrorum arbitrio absque omni spe gratiae et misericordiae puniatur.
De quo vino et cum qua hostia celebrandum sit, et quod clerici superpelliciis sint induti.
Item quod nullus de vino mixto corrupto vel acetoso conficiat et hostia fiat de farina tritici (harina de trigo) mundissima cum forma rotunda et circulo integro aliter ad sacrificandum non admitantur. Ministri in sacris ordinibus constituti ad Missas et alias horas canonicas superpelliciis stent induti, nec pilos de lino intra Ecclesiam vel extra publice ad modum laycorum audeant depportare. Qui vero contrarium fecerint paenam quinque solidorum monetae curribilis se noverint incursuros.
Quod omnes clerici officium teneant et dicant secundum quod fit in matrice Ecclesia Urgellensi.
Item cum in nonnullis partibus nostrae Diocesis ussus (usus) inordinatus sic actenus inolevit, quod quidam clericorum ab unitate officii discrepantes, divinum officium prout fit in matrice Ecclesia Cathedrali facere in suis Ecclesiis pretermittunt; cupientes igitur omnes clericos et singulos coabtare presenti constitutione duximus statuendum, ut omnes clerici nostrae Diocesis divinum officium quod in nostra Ecclesia cathedrali fieri contigerit ex nunc ubilibet in nostra Diocesi facere teneantur. Benefficiatos vero comorantes in Monasteriis religiosorum illorum officium dicere permittentes firmiter et districte mandantes venerabili capitulo nostro ac Praelatis, necnon rectoribus et clericis universis nostrae Diocesis quatenus gloriossisimorum christianae fidei Principum XII. Apostolorum numero ac venerandissimorum quatuor Evangelistarum, quatuorque Doctorum egregiorum festa sub dupplici officio secundum ordinacionem et decretalem Domini nostri Summi Pontificis studeant diligentisime venerari.
Quod omnes rectores et clerici possint sibi eligere confessores.
Item ut omnes rectores et clerici nostrae diocesis in sacerdotio constituti opportunitatem sepius non habeant confitendi quod aliquem religiosum vel secularem presbiterum ydoneum et discretum sibi posint eligere confessorem qui eorum confesionem audire et eos a peccatis in quibus non est superior consulendus absolvere valeat presentis constitutionis auctoritate ducimus concedendum.
Quod debent esse patrini in sacramento confirmacionis et babtismi.
Item non nisi duo masculi vel feminae, unus et una, nec vir et uxor simul quemcunque de sacro fonte vel in confirmatione suscipiant: ultra vero predictum numerum predictos admittentes penam decem solidorum monetae curribilis incurrisse se noverint ipso facto, nobis vel officiali nostro infra mensem a die facti babtismi absque omni spe remissionis et gratiae solvendorum, quam nisi solverint absque etiam requisicione eo ipso excomunicati existant. Clerici vel layci contra voluntatem babtizantis se ingerentes, excomunicationis sententiae subjaceant ipso facto.
Quod fontes debent esse mundi.
Item quod fontes debent esse mundi et quod in eis aliquid nisi aqua ad babtizandum aliquatenus non ponatur ac tenerentur cum diligencia cooperti, ne pulvis vel alie inmunditiae ibi cadant.
Indulgentia illorum qui associant corpus Domini dum ad infirmos portatur.
Item illis qui corpus Christi dum portatur ad infirmos causa devotionis secuti fuerint XXti. dies de injuncta eis indulgentiae penitentia pro qualibet vice de Omnipotentis Dei misericordiae confisi per gratiam Sancti Spiritus indulgemus illis spiritualibus indulgenciis per nos ad hoc concessis in suo robore duraturis.
Quod unus rector in posse alterius possit condere testamentum.
Item quod quilibet parrochialis ecclesiae rector in posse rectoris alterius ecclesiae nostrae diocesis publicum comode habere non poteris ad condere testamentum per hoc fidem et firmitatem perpetuo habituram hacsi manu notarii publice esset factum.
Quod clerici arrendatores vel conducti non portent secum protocolla vel ecclesiastica ornamenta.
Item quod protocollum seu libros notularum aut quaevis alia scriptura, vestimenta vel quaevis alia ad quamcumque ecclesiam vel benefficium spectantium nullus clericus conducticius vel quivis alius cuiuscunque conditionis existat pro salario vel quavis causa alia, vel manumissor rectoris ecclesiae seu benefficiati eorundem sub quoqunque velamine propria auctoritate portare seu extrahere de parrochia praesumant. Si quis vero presens statutum fregerit, eo ipso poenam L. solidorum incurrat, et nichilominus remillam in ecclesia sive benefficio illo reducere teneatur.
Quod interdicti in una ecclesia sui culpa non recipiantur in alia.
Item statuimus quod si aliqua ecclesia est interdicta culpa parrochianorum quod ipsi parrochiani ibi vel alibi non admittantur ad Divina, et si quis eos scienter admiserit ab ingressu ecclesiae sit suspensus.
Qui sepelierit in ecclesia ab Episcopo interdicta sit excomunicatus.
Item cum quidam contra libertatem ecclesiae et disciplinae injuriam non modicam tempore interdicti in cimenteriis presumant corpora sepellire defunctorum, statuimus ut quicumque sepelierit in locis predictis tempore interdicti et qui eorum sepulturis intervenerint sint excomunicati ipso facto, à qua sententiae excomunicationis nullatenus liberentur, nisi ad arbitrium satisfecerint ecclesiae qui injuria ex violacione cimenterii fuerit irrogata.
Quod bona deffunctorum ad pios relicta per manumissores in proprios usus non convertantur.
Item quod nullus manumissor seu quivis alius executor alicuius ultimae voluntatis bona recepta auctoritate eiusdem manumissoriae quae ad pias causas legata fuerint in proprios usus convertere seu cuicumque mutuare seu penes alium dimittere seu quovis alio colore cuiuslibet alterius contractus tradere ad propriam utilitatem vel alterius non presumat nisi de licentia superioris ad utilitatem cederet testatoris.
Si quis autem huic statuto sciens fraudem aliquam adhibuerit, eo ipso noverit se excomunicationis sententiae subjacere.
Infra annum et mensem manumissores de relictis ad pias causas rationem reddere teneantur.
Infra mensem post annum a die obitus testatoris vel tempore existentis conditionis vel diei appositae pro legato per testatorem manumissores vel quivis alii executores alicuius ultimae voluntatis ex hiis quae ad pias causas legata fuerint solvere integre teneantur, et nobis vel officiali nostro prout eis subsunt vel qui ad hoc per nos fuerint deputati, etiamsi non fuerint requisiti, rationem reddere teneantur. Alias super expensis si quas ratione manumissoriae se fecisse dixerint, nullam fidem volumus adhiberi. Adicientes quod tales post dictos annum et mensem ipso facto sint excomunicati, si nominati ad hoc adimplere distulerint, postquam per nos vel officialem nostrum fuerint requisiti.
Quod manumissores de rebus testatoris inventarium facere teneantur.
Si manumissores de rebus testatoris quae ad eorum manus pervenerint inventarium per manus publicas facere non curaverint, ipsi super expensis ratione manumissoriae quas asserint se fecisse aliquatenus non credatur, aliis poenis contra tales in jure statutis in suo robore duraturis.
Quod sententia excomunicationis sine monitione et scriptore non feratur.
Item presenti statuimus edicto, ut infra nostram diocesim aliqui quibus de jure aut consuetudine competat absolvere vel ligare, in aliquem seu aliquos in genere sive in specie excomunicationis sententiam proferant sine scriptis, nech tunch etiam nisi legitima monitione precedente causam continente propter quam sit ferenda, sententias aliter latas carere viribus decernentes.
Quod non adjungatur alicui nisi satisfactio ubi confitens ad restitutionem in aliquo teneatur.
Item cum non remittatur peccatum secundum Apostolum, nisi restituatur ablatum in furto, rapina, ussura et quacumque occupatione et retentione rey alienae et omni dampnificatione proximi, sacerdotes confitentibus non missas cantandas, nec elemosinas faciendas ubi inveniri possit persona cui restitutio fieri debeat, non orationes, non jejunia sed restitutionem injungant.
Casus Domino Episcopo vel eius officiali reservati.
Illos autem qui graviora peccata comiserint utpote haeresim, homicidia, veneficia maxime de Eucharistia aut oleo sancto aut crismate, sortilegia, falsa testimonia, incendia, vota fracta, et illos qui pueri sine babtismo decesserint vel Deum aut eius Sanctos publice blasffemaverint ad illos etiam in casibus à jure exceptis ad nos vel officiales nostros cessante legitimo impedimento remittere teneantur, Sedis apostolicae reverentia semper salva. Et illos qui pueros oppreserint ad nos vel officialem nostrum proprium vel illum seu illos qui jam sunt per nos deputati ad haec remittere valeant, ut est moris.
Quod cura animarum non exerceatur nisi a Domino Episcopo vel officiali spetialiter sit comissa.
Dampnanda presumptionis improbitas sic aliquos in illam temeritatem impellit ut si a jure interdicta noverint usurare tenentur. Hinc est quod nonulli presbiteri conducticii et alii tam nostram quam alienam diocesim in dicta nostra diocesi a nobis licentia non obtenta in parrochialibus ecclesiis curam animarum exercere presumant improprie et parrochianorum ipsarum ecclesiarum salutis dispendium cum sit dampnati umbram solam ostendant in opere veritatis, non autem subeat in effectu. Nos igitur periculis animarum obviare volentes presenti constitutione statuimus ut nullus rector parrochialis ecclesiae nostrae diocesis vel civitatis aliquos presbiteros conducticios vel alios sive in ipsis ecclesiis beneficiati fuerint sive non cuiuscumque status sive conditionis existant, in ecclesiis suis permittant curam gerere animarum. Nec idem presbiteri ipsam exercere presumant, nisi eis vel in nostra absentia ab officiali nostro comissa fuerint per litteras spetiales. Si vero aliqui predictorum constitutioni nostrae huiusmodi fraudem aliquam fecerint in hac parte poenam LX. solidorum incurrant. Ad illos autem qui in aliquibus parrochialibus ecclesiis curam animarum huiusmodi sine nostra licentia ante diem presentis constitutionis exercere ceperunt, nisi infra mensem postquam hujusmodi notitia pervenerit ad eosdem duxerint desistendum et ad eos etiam qui ad id extant ipsos admiserint, presentem volumus constitutionem extendi.
Quod nullus clericus alterius Diocesis recipiatur sine litteris Domini Episcopi vel eius officialis continue ad Divina.
Item statuimus quod aliquis de nostra Diocesi non recipiat clericum alterius Diocesis in Sacris constitutum in divinis officiis continue faciendis, nisi primo presentet eum Domino Episcopo vel suo officiali, nec tunch recipiatur sine litteris a suo Episcopo dimissoriis. Et quod primo examinentur si ad curam agendam assumi volunt animarum super ecclesiasticis sacramentis. Et istud statuimus et mandamus sub poena suspensionis esse servandum.
Quod nullus clericus baiulias vel vicarias teneant a Domino temporali.
Cum clerici in sacris constituti ac curam animarum habentes, seu benefficiati contra jura, sed necnon et contra institutiones Domini Sabinensis ac concilio Terrachonensi, ac sacrorum canonum ordinum et beneficiorum citra neclecta baiulias, vicarias et publica secularia officia a secularibus vel laycis recipere et exercere nullatenus non formidant; Nos frater Raymundus Dei gratia Urgellensis Episcopus de opportuno remedio providere volentes presenti constitutione statuimus ut predicti clerici qui predictarum fuerint transgresores poenam centum solidorum eo ipso incurrant, ut quos divinus timor non revocat, temporalis saltim poena cohibeat a peccato.
Poena blasfemantium Deum vel eius Sanctos et ludentium ad aleas et quosdam alios ludos.
Si quis clericorum in tantam temeritatem prorumperit ut creatorem suum Dominum nostrum Jhesum Christum vel gloriosam Virginem matrem eius aut quemqam Sanctorum linguam laxare publice presumpserit, blasffemos huiusmodi poenam XX solidorum ipso facto decernimus incurrisse. Quam nisi infra mensem postquam per officialem aut nuntios nostros aut ipsius officialis fuerint requisiti non solverint, ipsos ex nunch excomunicationis sententiam incurrere volumus ipso facto. Et quia maxime propter ludum nonnulli instigante Diabolo in blasfemiam Creatoris, sicut rey manifestatur evidentia, sepissime prolabuntur; universis clericis cuiuscumque status, ordinis, dignitatis seu condicionis existant prohibemus expresse ne ad ludos de grescha, riffa, altileva, cabraboch audant ludere vel travessare publice, nec sortilegia, incantationes vel divinationes faciant, nec cum instrumentis per villas aut alia loca de die aut de nocte incedant vel tripudiant. Qui vero contrarium fecerit, eo ipso excomunicationem incurrat. Occulte vero ludentes ad ludos supradictos, cum factum exerceant a jure prohibitum, decem solidorum poenam se noverint incurrisse.
Quod nullus bona ecclesiastica vendat vel impignoret vel mutuum contrahat sine justa causa et cum superioris auctoritate.
Item cum sit sacris canonibus institutum quod nullus ecclesiasticum obtinens beneficium nisi in certis casibus possit vel debeat bona ecclesiastica vendere vel alias obligare, et plerique ecclesiarum rectores datis fidei jussoribus diversa cesa... casibus supradictis contra... mutua incessanter bona benefficiorum aliter quam eis obligando, propter quod sicut experientia docuit, tam in vita quam in morte eorum Ecclesiae et succedentes eisdem contra libertatem ecclesiasticam paciuntur indifferenter per temporales Dominos non modicam laesionem, ideoque huiusmodi periculis et ecclesiarum indempnitate et succedentium eisdem occurrere cupientes, et decedentium animarum saluti providere volentes statuimus et solempniter ordinamus quod nullus rector, capellanus vel quivis alius conclericus benefficium ecclesiasticum obtinens mutuum contrahere vel facere presumat datis fideijussoribus bona benefficiorum obligando nisi in casibus a jure statutis, nech tunch etiam nisi facta nobis vel officiali nostro insinuacione et declaratione quod prefatum mutuum in utilitatem vel necessitatem evidentem Ecclesiae vel personae poni debeat vel converti, sed de redditibus et proventibus beneficiorum decente vivere studeant et oneste presertim cum inventum sit peccatis exigentibus aliquos causam fingentes legittimam, mutuo receptas pecunias in alios usus quam exprimere conveniat, frequentius convertisse. Qui vero contrarium fecerit officio et benefficio sit suspensus, quousque indempnitati Ecclesiae ad nostri vel officialis nostri notitiam satisfecerit diligenter.
Quod Ecclesia vel altare sine Domini Episcopi licentia non edifficentur.
Item cum Ecclesia vel altare nisi de licentia nostra in diocesi nostra edifficari non debeat vel construi secundum legitimas sanctiones, nec tunch etiam nisi prius dotetur et tantum in redditibus assignetur unde clerici inibi servientes possint vivere et congruam sustentationem habere; idcirco volumus et mandamus quod nulli clericorum altare vel Ecclesiam edificare audeant vel presumant, nec in Ecclesiis vel parrochiis suis edificari permitant, nisi a nobis vel successoribus nostris habita licentia et obtenta. Qui vero contrarium fecerit, ad dotationem Ecclesiae vel altaris huiusmodi ipso facto ad nostri notitiam astringatur. Nec in Ecclesiis aliqua privata persona absque nostra spetiali licentia ad sepulturam aliquatenus admittatur.
Quod Missa non celebretur extra Ecclesiam, nisi in casibus hic concessis.
Cum Ecclesia domus orationis sacrae scripturae testimonio nominetur et in ipsa ad orandum debeant fideles... gratias convenire, moleste gerimus quod in aliquibus partibus nostrae diocesis... pretermissa omni causa justa cessante Missae in locis et etiam domibus inmundis et insolidis nunch per ipsarum Ecclesiarum rectores, nunch de eorum licentia per alios celebrantur. Ideoque considerantes quod loca non debent ad celebrandum tantum sacramentum quod decederent in prophanis eligere omnibus rectoribus et capellanis et aliis clericis nostrae civitatis et diocesis cuiuscumque conditionis et status existant districte precipimus ut amodo talia non attemptent. Qui vero extra Ecclesiam absque nostra spetiali licentia presumpserit celebrare et rectore dante licentia et ipso utente nisi per pluviam vel ponis caritatem benedicendo concedimus poenam viginti solidorum absque omni spe remissionis et gratiae incurrant transgressores.
Quod omnes rectores debeant infra duos menses in suis Ecclesiis residere.
Item monemus omnes rectores Ecclesiarum nostrae diocesis ut infra duos menses faciant residentiam personalem in propriis Ecclesiis, vel ostendant dispensationis gratiam vel aliam justam causam infra dictum tempus propter quam a dicta residentia excusentur. Alias ex tunch Praelatis et Canonicis Urgellensis Ecclesiae et aliis qui causa studii vel de spetiali licentia nostri Episcopi sint absentes exceptis, ex tunch in non residentes excomunicationis sententiam ferimus in hiis scriptis. = Deo gratias.
Incipiunt constitutiones Sinodales editae per Dominum Arnardum (Arnaldum) Dei gratia Urgellensem Episcopum.
Ex cod. in Arch. Eccles. Celsonen.
Prohemium et confirmacio predictarum per suos predecessores editarum.
Cum superiores ordinationes et statuta quae correctionem et refformationem delinquencium instruccionem quae morum inducunt tam superioribus quam inferioribus salubres et utiles dinoscuntur, idcirco Nos Arnaldus Dei gratia Urgellensis Episcopus in Synodum quae a longissimis temporibus in Episcopatu Urgellensi per nostros predecessores dilata fuerint, celebrari convocari ac a subditorum suadente utilitate et constitutiones et statuta noviter ordinando et a predecessoribus nostris editas consulte confirmando, revocando, corrigendo vel in melius reformando celebrare breviter debemus, frequentibus et assiduis subditorum ipsorum excitati clamoribus et inducti ut ex prefatis ordinacionibus et statutis per longam dissuetudinem vagabantur in dubium ipsis subditis norma vivendi prebetur et in moribus disciplina, quamvis non vertatur in dubium fore nos magnis et diversorum negotiorum mole et honere prepeditos eorundem subditorum clamoribus affectu pio et benivolo desiderio, prout Dominus nobis licet inmeritus ministravit, ex alto satisfacere cupientes aliis familiaribus negociis pretermissis huiusmodi ordinacionum et statutorum assumendo labores ut quietem tam interioris quam exterioris eorundem subditorum mentibus preparemus, et ne in extremo examinis indicio sanguis eorum de nostris manibus requiratur, presentem Synodum duximus convocandam in qua assistentibus nobis venerabili nostro capitulo Urgellensi et de ipsius assensu approbante ipsa sancta Synodo.
In primis in nomine Patris et Filii et Spiritus Sancti Amen (.) Constitutiones predecessorum nostrorum editas aliquibus additis et substractis in meliusque reformatis, prout utencium postulat utilitas et requirit temporis qualitas, ducimus confirmandas. Insuper aliquas Provinciales quae inter ceteras subditis nostris salubres esse invenimus quibusdam additis inseri fecimus, ut melius memoriae comendentur. Et consequenter aliquas duximus noviter ordinandas prout inferius subsequntur.
Quod banna per tres dies Dominicos seu festivos novem lectionum per rectores nostrae Diocesis, seu eorum locatenentes publice in Ecclesiis edantur ante quam matrimonia in facie Ecclesiae celebrentur, et qua pena puniuntur contrarium facientes hic habetur.
Cum intellexerimus et frequentatis et quaerelosis clamoribus subditorum nostrorum quod plura matrimonia in nostra Diocesi Urgellensi separantur et divorcia plura et frequenter inter conjuges celebrantes propter consanguinitatem et affinitatem ac compaternitatem post matrimonium celebratum ipsos quandoque ad inventam ex quo exquandala plura oriuntur et pericula animarum, circa quae evitanda nos vigilare tenemur. Ideoque statuimus ut banna de cetero publice in Ecclesiis nostrae Diocesis per rectores vel eorum locatenentes edantur die Dominico vel festivo novem lectionum, antequam huiusmodi matrimonia in facie Ecclesiae celebrentur sollempniter, alias si non tribus bannis editis fecerint seu celebrare presumpserint, ab officio per triennium suspendantur, et nichilominus predicti clerici qui huiusmodi nostri statuti fuerint (falta la f) transgressores penam V. librarum cerae eo ipso incurrant, ut quos Dei timor a malo non revocat, pena saltem temporalis coherceat a peccato.
Quod violatores Ecclesiarum et cimenteriorum publicentur excomunicati.
Tabernaculum suum, hoc est, Ecclesiam suam sanctificavit Altissimus et in pace fieri voluit locum eius et nomen ipsius, quod est super omne nomen, cum debita devotaque reverentia venerentur ibidem, et ne domus negociacionis fieret prohibuisse ipsum tabernaculum atestatur. Quia vero quosdam in tanta temeritatis audacia prorumpere frequenter audivimus quod confugientes ad Ecclesiam ex inde violenter extrahunt, vel quod in Ecclesiis, vel eorum ciminteriis qui eadem inmunitate gaudere censentur, homines percutiunt, vulnerant, et quandoque gravius quod est, interficiunt contra jura utriusque statuta, et ecclesiasticam libertatem ex quibus Ecclesias ipsas pollui frequenter accidit et deinde divina officia retardari. Volenter igitur excessus huiusmodi sic perniciosos, sic detestabiles cohercere statuimus quod taliter delinquentes preter alias penas in jure statutas, excomunicationis sententiam ipso facto incurrant, a qua preterquam in mortis articulo minime absolvantur sed publicentur excomunicati donech ad mandatum nostrum cuius jurisdictionem offendunt seu officialium nostrorum et Ecclesiae quam taliter leserunt et nobis seu officiali nostro satisfecerint, et etiam dampnum passo, prout culpae qualitas hoc exhigerit competenter.
Quod secundae nuptiae non benedicantur, tamen aliter facientes puniuntur poenis inferius annotatis.
Item cum super celebracione secundarum nupciarum et benedictione earundem pluries a nostris subditis audiverimus hesitari, ideoque hesitationem huiusmodi volentes amovere quae per jura comunia removentur sed quoniam jus comune per aliquos ignoratur; idcirco ipsum declaramus eo modo quo sequitur. Videlicet quod nulli convolantes ad secundas nupcias ab aliquo Presbitero benedicantur, et hoc sive vir fuerit sive mulier sive unus sive uterque benedicti fuerint et Presbiteri benefficiati qui secundam benedictionem in matrimonio fecerint, sunt suspensi ab officio et benefficio, et tam illi quam isti ad sedem Apostolicam transmittantur secundum canonicas sanctiones pro absolutione habenda et nichilominus ad arbitrium nostrum seu officialium nostrorum punientur formam predictam non servantes. Sed quia formam in secundis nupciis audivimus diversimode in nostra Diocesi observari, eis damus formam quae sequitur, videlicet quod totum ordinem faciant Presbiteri quando contrahentes erunt unus vel ambo benedicti, sicut si non essent benedicti, usque ad illam oracionem Benedictio quam Deus Isach et caetera et illam dimittant, et totum illud quod sequitur quae incipit Benedic Domine hos famulos tuos etc. et illam dicant et omnia alia usque ad finem Missae, ut ab omnibus clericis nostrae Diocesis in secundis nupciis uniformitas observetur.
Deputandis ultimo suplicio quod eis Poenitentiae Sacramentum non denegetur.
Item cum invenerimus sacris canonibus institutum quod dampnandis ultimo suplicio sacramentum Poenitentiae si petierint non negetur; idcirco monemus in Domino et ortamur omnes temporale dominium in nostra Urgellensi Diocesi exercentes ut talibus sacramentum Poenitentiae non denegent nec a suis subditis permittant aliquatenus denegare Omnibus et singulis nostris subditis capellanis mandamus firmiter et districte statuentes ut quam cito comode poterunt (las dos palabras están unidas en el original), parrochianos suos temporale dominium habentes moneant ne amodo tales ultimo suplicio deputandos impediant, nec a suis subditis impedire permittant quominus possint si voluerint Poenitentiae sacramentum.
Quod officiales et rectores ad observationem constitutionum contra raptores et invassores editarum teneantur.
Item quoad solucionem decimarum et aniversariorum quae alias in aliquibus partibus nostrae Diocesis Poenitentiae nuncupantur, necnon et jurium aliorum quorumcunque ecclesiasticorum et quoad indebitam retencionem tam eorundem per laycos quam etiam per clericos quandoque factam seu ad faciendam, constitutiones sacri Terrachonensis Concilii quae incipit: Cum nos Bernardus et Domini Petri bonae memoriae, predecessoris nostri, quae incipit: In nomine Domini etc. et etiam contra exigentes leudam seu mensuragium a clericis seu personis ecclesiasticis nostrae Diocesis de bladis (blat : trigo) suis propriis quae habent seu adquirunt de suis propriis redditibus ecclesiasticis et vendunt et consueverunt vendere cum suis propriis mensuris preter alias penas a jure statutas contra tales extendi volumus et mandamus omnibus officialibus et subditis nostris, quatinus ipsas constitutiones firmiter observent et faciant pro viribus inviolabiliter observari.
Quod omnes clerici de cetero cum superpelliciis et almuciis seu birretis ad Synodum venire teneantur.
Item cum tales deceat esse ministros Dei quales ostenduntur ex habitu, ideoque volumus et mandamus omnibus sub poena excomunicationis omnibus clericis nostrae Diocesis qui ad Synodum ecclesiae venire tenentur quod amodo ad dictam Synodum veniant cum suis superpellicis seu birretis et cum eis indutis bene et honeste in dicta Synodo incedant cum celebrabitur: alias ad arbitrium nostrum punientur transgressores.
Quod Barones et milites et alii quicunque acuydantes vel diffidantes Episcopum Urgellensem, seu marcham vel pignora facientes super hiis super quibus prefatus Episcopus et alii juredictionem ecclesiasticam habentes sunt parati et offerunt se paratos vel eorum officiales eis seu procuratores eorum facere breve justitiae complementum, sint excomunicati, et de aliis penis eorum hic habetur.
Item cum quidam Barones quam milites quam etiam alii dicentes et fingentes se habere quaestionem seu demandam contra homines ecclesiarum Diocesis Urgellensis personis ecclesiasticis mitentes literas Episcopo Urgellensi vel eius officialibus, aut aliis jurediccionem temporalem habentes ut eis debeant reddere breve justitiae complementum, et non obstante quod ipse Episcopus vel eius officialis aut aliae personae ecclesiasticae habentes juredictionem temporalem secularem ad hoc offerant se paratos ipsis conquerentibus, si ostensuri de jure suo ad eum vel eos venire voluerint vel sufficientem mittere procuratorem, et tales acuydant vel se defixerint de pignore vel marcha faciendis et postea pignorant seu marcham quandoque faciunt seu facere procurant, bona ipsius Episcopi et aliorum predecessorum et hominum suorum et suarum ecclesiarum invadendo et rapiendo ac etiam usurpando indebite et injuste contra jus et justitiam et libertatem ecclesiasticam, non advertentes quod ordo juris confunditur, si cuique sua jurediccio non servatur. Nos igitur attendentes quod si necgligenter obmittimus quae ab aliis indebite usurpantur, extendendi viam alii ceteris aperimus juri sinodaticis de ceteris super hiis inherentes, statuimus ut quicumque talia facere vel attemptare presumpserint vel facientibus opem, consilium vel auxilium publicum vel occultum seu favorem quovis modo dederint nobis paratis et officialibus nostris et aliis personis prenominatis complementum justitiae reddere cum effectu sententiam excomunicationis incurrant ipso facto, a qua nisi in mortis articulo absque satisfactione condigna minime absolvantur, et nichilominus quod terra eorum sit posita eclesiastico interdicto. Si qui vero in hora mortis fuerint absoluti et non satisfecerint, ut est dictum, careant ecclesiastica sepultura.
Rubrica. Isti sunt casus pro quibus est ad Episcopum recurrendum.
Primo simoniacus quocunque modo. Item clerici excomunicati maiore excomunione vel interdicti aut suspensi, si ante absolutionem divina officia celebrant, scilicet missas, cantando Evangelium vel Epistolam vel alias oras canonicas, dicendo et faciendo in ecclesia principaliter officium suum. Item clerici per saltum promoti aliquo ordine pretermisso. Item clerici qui alieno Episcopo se fecerint ordinari licentia non optenta. Item incendiarii. Item illos qui suos filios occiderunt studiose, vel etiam negligenter. Item illi qui tractaverint in malos usus Eucharistiam sive crisma. Item qui facto, verbo, consensu, vel alio modo homicidium perpetraverint. Item sacrilegii et violatores ecclesiarum. Item qui luxuriam exercerunt cum matre, sorore vel consanguinea sua vel uxore fratris, vel cum sanctimoniali consecrata vel non consecrata. Item illi qui luxuriam in ecclesiis comiserint. Item illi qui cum Judea, Sarracena, vel bruto animali coire ausu temerario, alias nephario presumpserint. Item mulier quae de adulterio conceperit infantem quem maritus credidit esse suum, propter quem legitimi defraudantur hereditate paterna. Item qui mulieribus aliqui faciunt propter quod fecerint abortivum: mulier etiam si hoc fecerit, vel sibi procuraverit fieri transmittatur. Item illi qui contra aliquos falsum tulerunt testimonium in aliquibus causis. Item qui contractis sponsalibus cum aliquibus prestito juramento et non dissolutis postmodum contrahunt cum aliis sponsalicia vel matrimonium contra juramentum prius prestitum temere veniendo. Item illi qui excomunicati vel interdicti nominatim a quocunque judice ingerunt se divinis in ecclesia ante absolutionem invito proprio sacerdote, nech admonicionem sacerdotis volunt exire de ecclesia, divinum officium perturbantes. Item clerici qui scienter celebrant missam in ecclesia interdicta. Item qui in ciminterio ecclesiastico presumunt scienter excomunicatorum corpora sepellire. Item fatillerii et divini et qui eos consulunt. Si vero predicti confitentes ad mandatum et monicionem sacerdotis ad nos venire noluerint, in suis predictis peccatis et duricia remanentes et peccata oculta fuerint, eis a sacerdotibus penitentia injungatur, et nichilominus postmodum ipsi sacerdotes cum potuerunt comode a nobis vel officialibus nostris super hoc consilium habeant et requirant. Si autem manifestum sit aliquem comissise peccatum aliquod de peccatis supradictis, ad nos mitatur, nech et ab aliquo presbitero de illo peccato manifesto penitentia injungatur sine nostra licentia spetiali, nisi senex fuerit vel corporali impedimento detentus vel in mortis periculo constitutus.
Quod officiales omnes et decani et clerici in execucione et observatione predictorum omnium sint attenti et infra quod tempus copiam habere eorundem teneantur, et de poena non habentium et non servancium hic habetur.
Item volumus et mandamus quod omnes officiales et Decani et alii universi tam in exequtione quam in observatione omnium predictorum, prout ad eos pertinet, sint solliciti et attenti, eis districte mandantes quod de omnibus supradictis copiam habeant infra festum Natalis Domini proxime venturi (la v está al revés), alias ex tunch ingressum ecclesiae sibi noverint interdictum. Abbates vero Prepositi et alii curam animarum habentes teneantur habere infra proximum festum Beati Johannis Babtiste sub pena X. librarum ceteri nichilominus qui in premissis fuerint negligentes ad arbitrium nostrum vel officialium nostrorum debite puniantur.
Quae debentur Episcopis de illis qui faciunt testamentum.
Item statuimus quod omnes manumissores et heredes rectorum nostre Diocesis aut aliorum quorumcunque qui nobis et successoribus nostris duos aureos dare et solvere tenentur ratione testamentorum ipsorum clericorum et vigore statuti Domini Petri bonae memoriae, predecessoris nostri, vel eorum comunem extimacionem et legatis Preposito, Praelato vel canonico Ecclesiae Urgellensis vel patronis aliis clericis qui in eorum ecclesiis jus habent presentandi unicum aureum Decano loci rurali aliquid in recompensationem servicii quod amodo dictos aureos nobis vel nostro cetero mandate et successoribus nostris et aliis et aliquid dicto Decano prout eos tangit infra mensem proxime et inmediate subsequentem a die obitus ipsorum rectorum seu ecclesiasticorum aliorum quorum sunt manumissores seu heredes, solvere teneantur: alias lapso dicto mense eo ipso sint excomunicati.
Publicatio dictarum constitutionum.
Lectae et publicatae fuerunt presentes constitutiones de mandato nostri Arnaldi Urgellensis Episcopi supradicti per Petrum Lesa, rectorem ecclesiae de Adae nostrae diocesis et notarium nostrum publicum in plena Synodo in ecclesia Beatae Mariae Sedis Urgellensis, presentibus venerabilibus et discretis Bernardo, Dei gratia Abbate monasterii Sancti Petri de Portella, Bernardo, eadem gratia Preposito Celsonae, Fratre Jacobo de Busulduns, Procuratore Abbatis Bellipodii et Bernardo Torani, Canonico Cardonae et Procuratore Abbatis eiusdem et tota Synodo congregata IIII. Kalendas Novembris Anno Domini M.CCC. vicesimo octavo (1328).
Anno a nativitate Domini M.CCC.LX secundo, die nona mensis junii. Incipiunt Constitutiones Sinodales Domini Guillermi, Episcopi Urgellensis in prima Synodo in quo nullam aliam nisi sequentem fecit constitutionem.
Ex cod. in arch. Eccle. Celson.
Reverendus in Christo Pater et Dominus Dominus Guillermus divina providentia Episcopus celebravit de consilio et assensu sui venerabilis Capituli sanctam Synodum in qua inter alia peciit caritativum subsidium a prelatis et clericis civitatis et diocesis Urgellensis, quod graciose et libenter concessum ac per eundem caritative receptum fuit antedictum subsidium una cum decima secundum tacxaxionem consuetam, quam etiam solverunt voluntarie et graciose clerici simplices simplicia beneficia sine cura habentes. Et in dicta Synodo attendentes quod in dicta Ecclesia non fuit celebrata Synodus a tempere Domini Arnaldi bonae memoriae Episcopi Urgellensis a quo tempore fluxerunt XXIIII anni, licet post ipsum fuissent Dominus Petrus de Narbona, Nicolaus qui fuit Cardinalis Urgelli et Dominus Ugo, idcirco pro utilitate dictae Ecclesiae fecit constitutionem sequentem in dicta Synodo et nullam aliam.
Cum ad celebrationem Synodi quilibet Episcopus cum clero suo anno quolibet teneatur, in qua oportet Episcopum et clerum congregari super evangelicis in meditacione et sollicitatione fieri divinorum et vivificorum Domini mandatorum pro tanto ne anno quolibet oporteat universum clerum Urgellensis Diocesis singulariter ad Synodum congregare; nos igitur Guillermus miseratione divina Episcopus Urgellensis de consilio et assensu venerabilis Decani et Capituli nostri Urgellensis attendentes quod omnes Ecclesiae et loca religiosa sita in nostra diocesi lege diocesana nobis de jure subesse noscuntur, statuimus quod Abbates, Priores, Prepositi Ecclesiarum, simplicesque rectores et vicarii perpetui et quocumque alio nuncupentur nomine qui regimen habeant animarum ad honorem Pontificalis Kathedrae et matris Ecclesiae Urgellensis annis singulis feria IIII post dominicam in Albis ad Synodum ad Ecclesiam nostram Urgellensem venire et esse superpelliceo teneantur, et ibi mandata salubria audiant et recipiant, et alia disponant et ordinent quae eis per nos vel succesores nostros injungentur rationesque audiant, si voluerint de expensis omnibus et talliis quae ratione legatorum et aliorum nuntiorum Romanae Sedis, et aliae quaecumque factae fuerint seu etiam distributae per illos qui ad hoc fuerint depputati et XII denarios de consuetudine antiqua fabricae ecclesiae nostrae predictae solvere tenentur, et tradere eos operario dictae Ecclesiae teneantur, ubi et si quando Synodus celebrabitur inde, donech finita fuerit dicta Synodus et data licentia minime recessuri. Alioquin si in predictis vel aliquo eorum deffecerint causa cessante rationabili de qua teneantur facere legittimam fidem per procuratorem ydoneum Abbates, Priores, Prepositi conventus et collegia sub se habentes centum, ceteri rectores et vicarii perpetui et quicumque alii curati penam L. solidorum dandorum erario nostro sint eo ipso condempnati. Quam penam si eam incurrerint infra mensem post dictam Synodum solvere teneantur sub excomunicationis poena quam in eos ferimus in hiis scriptis. Lata fuit et publicata haec constitutio ut supra.
Incipit secunda Synodus celebrata in Ecclesia Urgellensi per Dominum Guillermum Episcopum quae fuit celebrata anno a Nativitati Domini M.CCC.LXIIII post Dominicam in Albis quae computabatur tertia dies mensis Aprilis, in qua consilio et assensu sui venerabilis capituli fecit constitutiones sequentes.
Ex cod. in Arch. Eccl. Celsonen.
Guillermus miseratione divina Episcopus Urgellensis dilectis in Christo clero et populo universis per civitatem et Diocesim Urgellensem constitutis salutem in Filio Virginis gloriosae. Sanctae Urgellensis Ecclesiae disponente divina licet inmeriti presidentes regimini, curis sollicitamur continuis et meditatione urgemur asidua ut juxta nobis creditae disposicionis officium subditorum comodis in quorum prosperitate prosperamur, quantum nobis ex alto conceditur sollicitudinis studio intendamus et animarum pericula removeamus, ab ipsis lites quas hominum maliciae cotidie invenire conantur, nunch novarum editione constitutionum prout nobis est possibile reprimamus. Sane quia constitutiones Sinodales predecessorum nostrorum videlicet Dominorum P. de Urgio, Fratris Raimundi Trebaylla, Arnaldi G. de Lordato sic diversas, si que reperimus, vagabundas quod tanquam interest per totum vacillabant, ex quo inconveniens sequebatur quod aliqui per constitutiones huiusmodi peccatis multiplicibus obligati, alii excomunicati, alii vero suis benefficiis privati ignorantes penas, sententias et precepta quae in predictis constitutionibus continentur; idcirco ne quis pretextu ignorantiae et obligacionum ipsarum et tardae publicationis se valeat excusare, ne forte dicent eas in dissuetudine abisse, ad utilitatem, pacem et tranquillitatem Diocesis Urgellensis, ne labilis hominum memoria possit ignorantiam pretendere in futurum, constitutiones Sinodales antiquas et quasdam Provintiales quas reperire potuimus scripto de consensu venerabilis nostri Capituli dignum duximus conprehendi, et sigillorum nostrorum munimine roborari. Adicientes constitutiones alias et dubia quae erant in prioribus declarantes et precipientes ut ab omnibus pro constitutionibus habeantur Sinodalibus et inviolabiliter observentur, nullis nisi quatinus in isto volumine dictis duobus sigillis roborato constitutionibus pro Sinodalibus in nostra Diocesi Urgellensi admissis. In quo volumine poni volumus tractatum quendam septem Sacramentorum quem propter aliquorum curatorum ignorantiam ordinamus divina favente clemencia. In quo tractatu inquam ad regimen curae animarum pertinet et spectat speculari poterunt curati qualiter eos in domo Domini opporteat conversari. Datum ut supra.
Excomunicentur impedientes citationes processuum Episcopi vel eius officialis, et qui citandi erant habeantur pro citatis.
Fidedignorum relatio ad nostrum deduxit auditum vulgarisque famae notorium publicum publicat quod nonnulli dominium temporale obtinentes ordinare et statuere non verentur, quod quandoque in eorum castris, villis vel locis portaverint literas citatorias vel publicacionis quorumcunque processum sive publicantes eos capiantur vel impediantur, et quod orribilius est, interficiantur. Propter quod frequenter contingit quod citari non possunt aut publicari qui ab illis justitia exigente citandi aut publicandi erant, et sic multorum malitia istorum pretextu remanet impunita, panditurque ausus excessibus justiciae, leditur cultus et peccatores, cum malefecerint, gloriantur. Nos valentes huic pesti adhibere medelam, hac Sinodali constitutione statuimus et ordinamus quod quicunque cuiuscunque condicionis fuerit vel status publice vel occulte verbo vel facto ordinaverit, statuerit vel mandaverit vel etiam ab alio ordinatum statutum aut mandatum ratum habuerit, quod citationes vel publicationes sententiarum vel processuum nostrorum sive officialium jam dictorum impediantur vel retardentur quocumque modo, ipso facto excomunicationis sententiam incurrant, et eorum castra vel villae vel loca ecclesiastico sint supposita interdicto, quorum absolutionem vel relaxacionem nobis presentibus in Diocesi nostra antedicta reservamus, nobis vero absentibus vicario nostro comittentes. Preterea volumus et ordinamus quod cum predicta malitia ex verisimilibus presumptionibus apparebit manifieste quod ille qui citandus vel publicandus erat dicto impedimento cessante in ecclesia nostra cathedrali et in duabus ecclesiis proximioribus illi in qua talis citatio vel publicatio fieri debeat edictis vel uno etsi opus fuerit peremptorie, ex tunch pro citato et publicato habeatur, ac si per nos vel officialem nostrum verbaliter vel realiter citatus fuisset, et citatio eundem personaliter apprendisset et processus qui ex inde sequitur legitimus reputetur. Quibus constitutionibus Provintialibus et Sinodalibus contra impedientes jurisdictionem nostram vel maliciose facientes quominus citari valeant editas nichilominus remanentibus in sua firmitate.
Revocantur licentiae datae absentibus et mandatur sub pena excomunicationis quod omnes resideant personaliter infra XXX dies in benefficiis suis.
Sane quamvis in proxima precedenti Sinodo ex causis rationabilibus revocaverimus dispensationes et litteras super residentia non facienda ac monicionem fecerimus quod quicunque curatus in suo beneficio curato resideret, vel etiam non curato, si de statuto vel consuetudine spetiali residentiam requireret personalem, quia tamen moniciones predictas plures ex eis multipliciter contempserunt et contempnunt aliqui eorum ad ipsa benefficia minime redeundo, et nonnulli se ultra quam debeant a dictis benefficiis absentando et residentiam et elemosinam hospitalitatemque fraudando ¡n suarum periculum animarum. Nos attendentes quod ex hiis infrascripta dispendia notoria subsequntur, cultus videlicet divinus in ipsis benefficiis diminuitur, curae et regimini ipsarum Ecclesiarum detrahitur, pabulumque verbi Dei, quo populus noscitur premaxime indigere, eidem populo ministrari obmittitur ac Ecclesiae et domus et edifficia earum desolantur et ruunt et paciuntur comuniter ruynas, evidenter fraudantur insuper ut prefertur et residencia et elemosina, tollitur hospitalitas et ipsis benefficiatis disolucionis et vagandi materia prebetur et fructus et redditus et proventus benefficiorum extra loca benefficiorum ipsorum ad nullam seu modicam utilitatem benefficiorum sed in usus alios expendendi et convertendi materia tribuitur seu paratur, intervertuntur et occupantur indebite et in grave ipsorum benefficiorum prejuditium, bona, possesiones ac jura eorundem remanent indeffensa, turbatur et scandalizatur populus, maleque remanet edifficatus, cum ex predictis videt evidenter mala preinserta et inconvenientia et multa alia dispendia provenire. Ea propter omnes licentias dispensationes predictas tam per nos quam per quoscumque predecessores nostros seu alios quoscumque auctoritate nostra vel eorum ex quibuscunque causis vel sub quacumque forma vel expresione verborum actenus concessas, donatas vel factas in hac nostra presenti Synodo revocamus omnino et de cetero habemus et haberi volumus pro revocatis et nullis, nisi fuerint concessae residentibus in servitio Domini nostri Papae vel Dominorum Cardinalium vel etiam nostro. Monentes omnes et singulos benefficiatos nostrae Diocesis seculares et regulares cuiuscunque dignitatis, status, ordinis vel condicionis extiterint seu existant quod infra XXX dies a tempore publicationis huiusmodi statuti in dignitatibus et benefficiis infra nostram Diocesim constituti qui de jure vel consuetudine residentiam personalem requirant deinceps residentiam personalem, ut jura vel statuta Provincialia ac Sinodalia requirunt, sub poenis statutis et ordinatis et editis a Provincialibus et Sinodalibus statutis, et sub poene excomunicationis quam predictis monicionibus canonicis precedentibus in contumaces et rebelles ferimus in hiis scriptis.
Rectores non obedientes mandatis Episcopi priventur benefficiis.
Injunctae nobis debitum servitutis exposcit ut ad reformandos in clero mores et actus, prout nobis ex alto promittitur, solempniter intendamus et ibi precipue reformationis remedium apponamus, ubi maius periculum inspicimus ymminere. Sane reperimus quod periculosum existit quod aliqui Diocesis nostrae in officio dignitatis vel gradu ecclesiastico constituti, nobis vel officialibus nostris non obedientibus, sed summo obedientiae bono a se imprudenter repulso dominis temporalibus obtemperent mandata nostra vel officialium nostrorum executioni mandare renuunt et contradicunt, propter quod contemptus ecclesiasticae juredictionis oritur et scandala multa accumalantur. Nos attendentes quod compescenda est malorum audatia ut saltem pene formidine retrahatur a noxiis, hac igitur nostra Sinodali constitutione statuimus et ordinamus quod quicunque cuiuscunque condicionis vel status existat qui mandata nostra vel officialium nostrorum contumaciter renuerit adimplere benefficii privacionem incurrat ipso facto, de quo benefficio Episcopus vel alius ad quem pertinet de consuetudine vel de jure libere, tanquam de vaccante de jure vel de facto valeat ordinare.
Quod rectores pro crismate non mittant ad Ecclesiam Cathedralem, sed quod officiales pro eo mittant et subditis distribuant.
Quoniam nostra honorabilis Diocesis Urgellensis lata est et diffusa, et laboriosum est rectoribus et curatis maxime propter temporis brevitatem venire aut mittere ad Ecclesiam Cathedralem pro sacro crismate et oleo cathecuminorum et infirmorum quibus utuntur fideles, volumus et ordinamus quod solum ad dictam Ecclesiam nostram veniant vel mittant rectores et curati qui sunt in officialatu nostrae Civitatis et Diocesis Urgellensis et officialatu Tirvie. Rectores vero et alii curati officialatus Ceritaniae ad Ecclesiam Beatae Mariae Podii Ceritani (Puigcerdà) venire pro predictis vel mittere teneantur. Constituti vero in officialatu Bergae ad Ecclesiam Beatae Eulaliae Bergiae veniant vel mittant. Constituti autem Cardonae et Celsonae ad Ecclesiam Beati Michaelis Cardonae. Constituti autem in officialatu Senahugiae (Sanahuja), Guisonae, de Pontibus (Ponts, Pons) et Acrimontis (Agramunt) ad Ecclesiam Beatae Mariae Guissonae teneantur venire vel mittere pro predictis.
Sane existentes in officialatu Balagarii ad Ecclesiam Beati Bartholomei predictae civitatis recurrant pro predictis. Constituti autem in officialatu Trempi (Tremp) et in toto comitatu Pallariensi ad Ecclesiam Beatae Mariae Trempi veniant pro predictis. Non tamen prohibemus quin si aliquis predictorum curatorum pro predictis ad Ecclesiam nostram Katedralem venire voluerint, venire possunt et recipere supradicta. Sic tamen quod in vigilia Paschae crisma et de utroque oleo habeant hora Misse ad faciendum officium fontium, prout decet, sic quod de novo crismate dumtaxat et non de veteri ex tunch utantur, et idem fiat de oleis sanctis ut in tractatu septem Sacramentorum in Rubrica de Estremaunctione per nos reperient ordinatum. Adicientes quod officialatus Podii Ceritaniae, Villae Bergae, Guissonae, Cardonae, Balagarii et Villae Trempi expensis nostris pro predictis mittant personam ydoneam et in sacris ordinibus constitutam cum littera propria quae fideliter recipiat et portet dictum sacrum crisma et olea ante dicta, taliter quod in vigilia Paschae summo mane predicti officiales distribuant cuicunque rectori sive curato petenti scribentes nomina omnium qui pro predictis miserint ad eosdem. Volumus insuper quod nichil petant vel exhigant, nech etiam oblatum recipiant pro predictis. Addentes ordinationi ante dictae quod si aliquis rectorum vel curatorum sanctum crisma vel oleum cathecuminorum vel infirmorum alicui rectori vel curato vel alicui nobis et Ecclesiae nostrae Urgellensi non obedienti et non subiecto dederit vel mutuaverit, quod ex hoc excomunicationis sententiam incurrat ipso facto, a qua absolvi non possit nisi per nos vel successores nostros Episcopos quam nobis et successoribus nostris ipsam absolucionem duximus reservandum; non mittentes nobis pro predictis et ea non recipientes dicta vigilia hora competenti poena XXti. solidorum volumus incurrere ipso facto. Et idem fiat quamvis receperint de dicto crismate, si non receperint de oleo cathecuminorum et infirmorum, et sic debent portare tres ampullas vel mittere, et mittant clericum saltem primam clericalem tonsuram abentem, alias layco non tradantur, cum inhonestum sit talia sacra per laycos contractari.
Contra non petentes absolutionem a sententia excomunicationis.
Quoniam invenimus in nostra Diocesi Urgellensi qui divino timore postposito excomunicationis sententiam per unum annum et ultra sustinent animo indurato, sequentes et declarantes constitutionem nostrorum predecessorum statuimus et ordinamus quod quicunque per mensem nominatim in excomunicationis sententia steterit, pro quolibet mense unam libram cerae solvat, ut quod divinus timor a malo non revocat, saltem temporalis pena cohibeat a peccato. Si vero quis ultra annum steterit in excomunicationis sententia, contra eundem de fide catholica inquiratur, cum verisimile sit quod in contemptum clavium talis sententia sustinetur, poenis aliis contra clericos in excomunicationis sententia permanentes in suo robore permansuris.
Contra conjuges ante benedictionem nupcialem cohabitantes.
Animarum periculis obviare volentes statuimus et ordinamus quod nullus nostrae Diocesis Urgellensis cohabitare audeat cum uxore sua, ante quam benedictionem nupcialem receperit et in Ecclesia sua parrochiali vel in alia de licentia sui rectoris. Qui vero contra fecerit tam vir quam uxor excomunicationis sententiam incurrant ipso facto, et tanquam excomunicati per rectores et clericos nuncientur et evitentur.
Adicientes quod illi qui jam in domo eadem ut conjuges morantur dicta benedictione non suscepta, quod nisi infra duos menses post publicationem presentem non acceperint benedictionem prefatam, dicta sententia ligentur.
Contra clericos et laycos publice usuras exercentes.
Attendentes quod usurarum crimen utroque testamento et utraque lege est dampnatum statuimus et ordinamus ut quicunque de cetero in civitate vel Diocesi nostra Urgellensi inventus fuerit publicus usurarius et manifestus, ipso facto excomunicationis sententia sit ligatus, nec ad ecclesiasticam sepulturam admittatur, donec de usura ipsis, prout paciantur facultates eiusdem, plenarie satisfactum fuerit illis equibus finda est restitutio antedicta, secundum quod continetur in decretali De Usura. Clerici vero qui in hoc crimine inventi fuerint, ultra predictam poenam sortem et usuram admittant, sic quod ipsa sors ornamentis Ecclesiae Urgellensis applicetur, usura autem restituatur debitori, usurarius nichilominus quod nostro arbitrio puniatur.
Contra clericos publice extra domum tripudiantes.
Cum incomposicio corporis incomposicionem indicet mentis, et occulus impudicus impudici corporis est nuncius, statuimus et ordinamus predecessorum inherendo vestigiis nostrorum, quod clerici in sacris ordinibus constituti aut religiosi quilibet publice extra domum aliquam tripudiantes poenam L. solidorum incurrant ipso facto, cum inhonestum sit personis ecclesiasticis ludibrium facere sui corporis in infamiam tocius cleri et scandalum laycorum, excomunicationis sententiam contra tales per predecessores nostros promulgatam propter periculum animarum evitandum removentes.
Contra clericos publice ludentes.
Cum in constitutione nostra Sinodali per predecessores nostros facta teneatur expresse quod clerici ludentes ad taxillos ipso facto sint excomunicati, quia ex constitutione huiusmodi reperimus plurimos scandalizatos ac super ipsa moderanda sepius et instanter fuerimus requisiti, volentes etiam evitare periculum animarum, ideo hac constitutione presenti in perpetuum valitura ordinamus, et moderando eandem constitutionem statuimus et declaramus eam extendi dumtaxat ad clericos in sacris ordinibus constitutos et ad benefficiatos et benefficia seu officia obtinentes, etiam si fuerint in tonsura clericali vel IIIIor. minoribus ordinibus constituti, necnon ad religiosos et quoscunque ¡n civitate vel Diocesi nostra Urgellensi existentes. Contrarium facientes poenam L. solidorum incurrant ipso facto, sententiam excomunionis quam incurrebant removentes.
Contra laycos publice concubinas tenentes.
Quoniam peccata facientibus, id est, fornicationis et adulterii crimen in nostra Urgellensi Diocesi sic invenimus pullulasse quod apud multos quasi pro nullo aut minimo peccato habetur, et sic aliqui pretextu ignoranciae se excusare frequenter nituntur periculose; nos attendentes quod periculosius paratur cum ignorancia peccatorum labitur in delictum, hac constitutione Sinodali in perpetuum valitura inherentes vestigiis predecessorum nostrorum statuimus et ordinamus quod omnes layci qui concubinarii inventi fuerint manifesti et eorum concubinae excomunicationis sententiam incurrant ipso facto, et etiam per rectores et curatos excomunicati publice nuncientur, poena alia peccuniaria contra dictas concubinas in sua firmitate manente.
Quod nullus inferiorum Episcopo vasa vel vestes divino cultui depputata consecrare audeat, veluti ipsis qui contrarium fecerit est ipso facto excomunicatus.
Inter dispensatores Christi ut fidelis inveniatur jam quaerit Apostolus, et si in temporalibus fides dispensatorum exhigitur, habundancius exhigatur in dispensatoribus ministeriorum eius quis ydoneos quaerit ministros. Sane reperiuntur quidam nudati consecrationis dono quasi cum hiis quos terra obsorbuit alienum ignem offerentes, calices, sacerdotalia et aliorum ecclesiasticorum ordinum ornamenta vel vestimenta sanctificare et consecrare vicio superbiae attemptant, cum autem ex officio nequeant consecrare sed prophanant et polluunt consecranda, cum consecrationis non habentes effectum eundem dare non possunt. Nos igitur huic pestifero morbo occurrere volentes in virtute sanctae obedientiae et sub tanathematis maledictionis eternae precipimus quod nullus in nostra Diocesi Urgellensi audeat vasa nec tales vestes ecclesiastici ordinis ceteraque altarium ornamenta sanctificare ac consecrare, et quod nullus in sacris ordinibus constitutus talibus ut premissum est consecret, sed potius profanata utantur. Quod si contrarium fecerint tam consecrantes ymo verius profanantes quam utentes sic profanatis, excomunicationis sententiam incurrant ipso facto, a qua absolvi non possint, nisi per nos aut per eos quibus duxerimus specialiter comittendum.
Quod nullus inferiorum Episcopo de executione testamentorum se intromittat.
Cum testamentorum executio jure utroque ad audientiam episcopalem pertineat et spectet, et absurdum sit si promiscuis actibus eorum turbentur officia, si alii creditum alius subtrahit, statuimus et ordinamus quod nullus de testamentorum executione se intromittat aut cognoscat, nisi nos aut successores nostri aut officiales qui pro nobis aut ipsis ad haec fuerint depputati. Si quis vero huius nostrae constitutionis violator extiterit, excomunionis sententiam ipso facto incurrat, et quod ordinaverit tanquam ordinatum a non suo judice habeatur et careat viribus et effectu. Adicientes quod quicunque de casibus Episcopalibus de jure vel per constitutionem Provintialem vel judicando de eisdem (sic) quod si contrarium fecerit sententiam excomunicationis incurrat ipso facto, et nichilominus contra eundem tanquam usurpantem juredictionem nostram Episcopalem tam per jura scripta quam per constitutiones Provinciales quam Sinodales procedatur: dignum est enim ut qui in tantum presumit jus et nos offendere, poena multiplici castigetur.
Quod operarii sive Sacristae reddant rationem de administratione per eosdem facta, et quod layci vestimenta ecclesiastica non teneant sed rectores.
Quorundam sacrilega aviditas rapiendi quae Deo et sanctis in Ecclesiarum operibus offert pia fidelium devocio, nos inducit ut utilitatibus provideamus ecclesiarum et pro posse periculum evitemus animarum. Statuimus igitur ac sub virtute sanctae obedientiae precipiendo mandamus quod quilibet operarius sive Sacrista sive alius quicunque qui bona alicuius Ecclesiae administraverit quod omni anno semel de administratis per eundem ratione operis vel sacristiae rectori et duobus probis hominibus dictae Ecclesiae legale compotum et fidelem reddat rationem. Et quod superfuerit ad utilitatem Ecclesiae per dictos rectores et duos probos homines et non ad usus profanos convertantur. Adicientes quod nullus laycus custodire ac contractare presumat calices, Sanctorum reliquias, sacras vestes, nec etiam capas nec alia benedicta et sanctifficata, sed predicta teneant rectores vel alii curati vel clerici ad cognitionem rectoris et consulum sive proborum hominum cuiuslibet loci, cum mandato utriusque testamenti prohibitum reperiamus ne talia divino cultui depputata laycorum manibus contractentur. Providendo quoque circa premissa statuimus ad securam vestimentorum custodiam quod rectores sive curati Ecclesiarum predicta teneant et custodiant et de eis publicum faciant inventarium. Et si per eorum incuriam seu negligentiam aliquid amissum fuerit seu deperditum, plenarie restituere teneantur. Nec allegent parrochiani insufficienciam rectoris, cum absurdum sit eis non comittere temporalia quibus spiritualia et animarum cura comittitur, in quorum custodia et administratione maius periculum invenitur.
Quod rectores et benefficiati ceterarum Ecclesiarum non sint in dictis Ecclesiis cum ense et sine superpellicio et almutia.
Item statuimus et ordinamus quod in Ecclesia nostra Urgellensi et in Ecclesia Beatae Mariae Podii Ceritaniae, Beatae Mariae de Tholano, Sancti Stephani de Bagano, Beatae Eulaliae Bergae, Beatae Mariae Celsonae, Beati Michaelis Cardonae, Sancti Vincentii castri dictae villae, Beatae Mariae Sanahugiae, Beatae Mariae Guissonae, Beatae Mariae Organiani (Organyà), Beati Petri de Pontibus, Beatae Mariae Acrimontis, Beati Petri de Cubellis, Beatae Mariae de Camarassa, Beatae Mariae villae Trempi, Beatae Mariae de Arennio, Beatae Mariae de Montemama, Sancti Salvatoris Balagarii, nullus rector vel benefficiatus intret vel sit in choro, dum divinum officium celebrabitur vel in processione extra Ecclesiam, cum ense vel etiam sine ense, sine superpellicio et almucia nigra (birreti: barret, barretina, birrete). Qui vero contrarium fecerit, ensem amittat et aplicetur ornamentis Ecclesiis. Non portantes vero superpellicium et almuciam non admittantur ad divinum officium, nec aliquod emolumentum pro illa die recipiant in Ecclesia antedicta. Adicientes quod omnes rectores et beneficiati infra festum omnium Sanctorum almucias habeant sub poena X solidorum. Interim vero birretum portent tempore quo celebrabitur divinum officium. Prohibentes quod nullus nisi rector principalis Ecclesiarum predictarum almuciam portet de variis folratam, si eam portare voluerit.
Sequitur Extravagans Dni. Johann. Papae XXII alias Dni. Benedicti XII de poenitent. et remission. quam Dnus. G. voluit pro Sinodali constitutione haberi. = Licet ad compescendos, etc.
Quoniam frequenter ex simplicitate et ignorantia Sacerdotum illorum precipue quibus animarum cura comittitur, plura emergunt pericula animarum in collacione Sacramentorum et regimine animarum, ideo nos G. miseratione divina Episcopus Urgellensis cum nostri capituli consilio et assensu quaedam super hiis dubia et necessaria in hoc libro Sinodali sub compendio tradimus quae ante de jure divino seu ecclesiastico sunt consona rationi quae a clericis nostrae civitatis et diocesis sacris ordinibus constitutis, et maxime rectoribus et capellaniis curam animarum habentibus legi semper et intelligi, compelli auctoritate precipimus et mandamus diligenter et frequenter observari quorum transgressionem quae inobedientiam induceret castigationem debitam, prout res exhigerit, severiter puniemus, nisi forte juri alicui obviarent supra quod dispensare seu quidquid statuere non valemus, tunch ea volumus et determinamus pro non statutis haberi.
Prelati, clerici, et sacerdotes et vicarii curam animarum habentes tenentur personaliter venire ad Synodum singulis annis, vel mittere aliquem loco sui.
Cum igitur Synodus Urgellensis in die Mercuri vel die Jovis proximis post dominicam in albis ordinaverimus celebrari, precipimus ut ad dictam Synodum veniant ad civitatem nostram Urgellensem personaliter omnes prelati, clerici et sacerdotes ac vicarii curam animarum habentes dictae nostrae diocesis Urgellensis. Et si forte infirmitate vel alia inevitabili necessitate seu causa per nos vel officialem nostrum approbanda, detenti venire non potuerint, mittant aliquem capellanum vel clericum in sacris ordinibus constitutum loco sui, et nobis vel vicario nostro generali causam suae absentiae studeant manifestare. Transgressores vero huius precepti qui eo ligari possint et debent, ipso transgressu penam in nostra constitutione contentam incurrant, et nichilominus prout nobis vel vicario nostro videbitur ulterius puniantur. Venientes autem ad Synodum predictam in eundo vel revertendo vel redeundo honeste incedant et quaerant hospicia et in eis honeste se habeant, ne status eorum vertatur in opprobrium populo et contemptum. Injungimus etiam omnibus qui debent esse in Synodo quod induti superpelliciis stent in Synodis et jejunii, sedeant ordinate et sine strepitu audiant et diligenti mente intelligant salubria mandata, habentes in capite almuciam vel birretum.
Sacerdotes parrochiales tenentur habere copiam istarum et aliarum constitutionum sub poenis hic contentis.
Ordinantes insuper quod quilibet parrochialis Sacerdos habeat copiam istarum constitutionum et etiam omnium illarum per predecessores nostros editarum, necnon per nos edendarum et easdem constitutiones personis ecclesiasticis et etiam laycis prout expedire viderit, et prout ad eos pertinuerit diligenter exponant, easdem constitutiones ad singulas Synodos celebrandas defferant, et coram se in Synodo teneant. Et si de contentis in eisdem dubitent, nos in sequenti Synodo consulant super eas. Et cum eius sit interpretari cuius est condere, mandamus quod nullus in eisdem constitutionibus sine nostri licentia aliquid addat vel minuat, aut interpretetur contra verum intellectum vel mentem nostram, alioquin poenam falsi se noverit incurrisse. Nullusque casus ad Synodum advocet sive adducat quae alio tempore coram nobis vel officiali nostro extra Synodum possunt facilius et comodius expediri. Sacerdotes vero parrochiales qui vicarios non habent die dominico Synodum precedenti inquirant diligenter et publice super suis Ecclesiis, si sint aliqui infirmi; et si sint, antequam arripiant iter veniendi ad Synodum, illos infirmos visitent etiam non requisiti, et eis dicant quod faciant quidquam boni poterunt ad suarum salutem animarum. Nichilominus eorum visitationem fieri facientes per presbiteros in aliis vel eadem Ecclesiis remanentes.
Cum vero clerus in Synodo fuerit congregatus ab Episcopo vel alio cui ipse comiserit, incipiatur tribus vicibus Aña. Exaudi nos Domine, et ea completa a tota Synodo cum V (símbolo v : versículos o versos) et Gloria Patri, et Episcopus flexis genibus cantando incipiat hymnum Veni creator Spiritus. Et eo completo dicatur V (símbolo) Confirma hoc Deus. Et Dominus vobisc (vobiscum, cum vobis, con vosotros). Oratio. Actiones nostras. Deinde Diachonus dicat Evangelium Misit Jhesus XII discipulos. Deinde fiat sermo literaliter. Postea legantur statuta sinodalia vel pars ipsarum et alia quae secundum eventus temporis Episcopus videbit expedire. In utroque vero die expleto sermone a loco ubi tenebitur Synodus, layci expellantur. Secunda vero die incipiat Episcopus flexis genibus cantando alta voce Veni Sancte Spiritus, et postea legatur Evangelium Designavit Jhesus. Deinde fiat sermo literaliter, et postea legantur reliqua statuta sinodalia et alia quae pertinent ad salutem. Et quia salus animae secundum Augustinum a fide catholica recipit fundamentum, ideo de ea primitus est videndum. Quoniam ut ayt Apostolus ad Ebreos impossibile est sine fide, etc. Hic incipit sacramentale quod omittitur propter temporis penuriam.
De vita et honestate clericorum.
Ut clericorum mores et actus in melius reformentur continenter et caste studeant vivere clerici universi presertim in sacris ordinibus constituti, etenim necessario castitatem servare tenentur quam tacite voverunt Domino ordinem sacrum asumendo. Clerici quoque qui stipendiis ecclesiasticis sustentantur et qui non habent beneficium Ecclesiae tamen sunt in sacris ordinibus constituti, debent per septem horas cotidie dicere divinum officium diurnum pariterque nocturnum, prout dicitur comuniter in Ecclesia Sancti Ruffi, et ut in breviariis continetur, scilicet, Primam, Tertiam, Sextam, Nonam, Vesperosque et Completorium, nisi infirmitatis necessitas excusaret, et non cum sincopa quae de medio tollit quod eptesis auget, sed distincte et cum intentione sollicita et devota laudes Creatori nostro istis temporibus super judicia justitiae suae referendo, et si per competentes horas non fuerint dictae, tamen postea persolvantur. Item in Ecclesiis sunt dicendae si comode fieri possit, alias ubi fieri poterit comode et honeste. Officium vero Beatae Mariae nullus dicat induendo vel calciando, sed alias devote et honeste Sacerdotes moneant clericos suae parrochiae in minoribus ordinibus constitutos ut singulis diebus saltem Beatae Mariae Virginis horas dicant et commemorationem aliquam pro deffunctis. A crapula et ebrietate et maxime in aniversariis et aliis conviviis, comensacionibus superfluis et a confabullationibus illicitis omnes clerici se abstineant, et vinum sibi temperent et se vino et tabernas prorsus evitent, nisi forte causa necessitatis in itinere constituti. Ad aleas et taxillos non ludant, nec istis ludis intersint, nec ad luctas laycorum incedant. Mimmis et joculatoribus non accedant, coronam et sine pilo defferant congruentem, nec officia seu comercia exerceant secularia maxime inhonesta sed officia ecclesiastica et alia bona studia exerceant diligenter. Pannis rubeis et viridibus non utantur, manibus consuticiis aut sotularibus rostratis seu cordelatis non utantur. Balistas, archus, lanceas et falcones custularios, seu alia arma defferant, nisi forte ex causa rationabili probabilis timoris vel guerrae, et venationibus non intendat. Inhibemus districte ne clerici feminas teneant de quibus suspicio incontinentiae posset esse, sed nec rectores Ecclesiarum juvenes mulieres, matres, sorores, amittas et consanguineas secum in domibus Ecclesiarum tenere presumant, sed alibi, si pauperes fuerint, eis poterunt necessaria ministrare. Quicunque autem clericorum manifeste secum tenuerit concubinam, peccato suo se noverit excomunionis sententia innodatum, et juxta statuta Provintialis concilii, si habet benefficium, privetur eodem, nisi ex causa probabili secum duxerimus dispensandum. Item clericus benefficiatus qui per annum in excomunione perstiterit et in impetranda absolutione negligens fuerit, per eadem statuta et suo beneficio privandus, nisi diocesanus secum duxerit dispensandum. Filios quoque illigitimos presbiterorum, clericorum, beneficiatorum nutriri in eorum domnibus (pone donmibus) juxta Provintialis eiusdem concilii statuta sub poena excomunionis prohibemus. Districte etiam prohibemus ne aliquis clericus truncationem membrorum faciat aut dictet ferendam dictando sententiam sanguinis, vel proferendo vel scribendo. Alioquin irregularitatem incurret. Nec in aliquo loco ubi talia fuerint vel exercentur, dum fiant, interesse presumant. Nullus quoque clericus in sacro ordine constitutus cirurgiae artem exerceat quae adustionem vel incisionem inducat; nec tabellionatus fungatur officio in curia seculari. Nulli clerici beneficiati ac in sacro ordine constituti procurationes seu bajulias villarum seu castrorum ac judicaturas secularium personarum recipere seu tenere presumat, aut procuratores existere quorumlibet laycorum, aut tutores seu curatores seu advocati in curia seculari, nisi pro se ipsis et eclesiis suis, et personis miserabilibus vel consanguineis suis et universis religiosis et sacerdotibus. Precipientes ut clerici et precipue sacerdotes mercata seu nundinas ne frequentent sine rationabili causa, et tunch incedant in habitu decenti et honeste. Qui vero parrochialem habet Ecclesiam non per vicarium sed per se ipsum illi serviat ¡n ordine quem ipsius Ecclesiae cura requirit in ipsa personaliter residendo, sicut jura precipiunt et requirunt, nisi cum eis ex causa rationabili ab ipsis duxemus dispensandum. Et tunch nobis presentet vicarios quos non admittemus, nisi examinatione premissa ipsos invenerimus vitae laudabilis et honestae conversationis, et qui sciant construere et competenter legere et cantare. Hospitalitatem quoque in Ecclesiis teneant secundum quod facultates eorum poterunt comode sustentare, precipue circa fratres Minores et Predicatores cum causa predicationis vel alia qualibet ratione ad eos ipsos contigerit declinare. Eos enim precipimus ab omnibus presbiteris, rectoribus ecclesiarum Diocesis Urgellensis caritative recipi et benigne tractari. Districte etiam precipimus ut clerici conjugati qui tamen non sunt bigami et gaudere velint privilegio clericali tonsuram et vestes defferant clericales, vilia officia non exerceant, nec portent vestes virides, rubeas seu virgatas. Quidam clerici dono vel precio sibi cedi faciunt acciones, ut adversarios ad ecclesiasticum forum trahant et eos quousque cum eis composuerint, fatigant laboribus et expensis quod omnino fieri prohibemus. Quilibet parrochialis sacerdos parrochianos suos diligat affectione filiali, nec dampno aliquo eos officiat, sed ipsos diligant verbis, factis pariter et exemplis. Et se eis exhibeant pacientem et benignum ut per ipsius sacerdotis vitam laudabilem, et humilitatis exemplum eos invitat ad devocionem officii et confessionem peccatorum suorum eidem Sacerdoti libenter et securiter faciendam. Cum ex officii nostri sit debita devotione excessus corrigere subditorum, ne sanguis ipsorum et anima de nostris manibus requiratur, et sepe evenit quod clerici arciori perpetracione propter nostrorum absentiam ministrorum efugiunt et evadunt et sua crimina remanent impunita, sub excomunicationis pena districte precipimus ut si quis clericus homicidium, sacrilegium, incendium vel furtum vel aliquod delictum quod captionem requirat, fecerit in nostra Diocesi Urgellensi vel comiserit vel aliquem atrociter nisi se deffendendo vulneraverit, capiatur per Archidiaconum, Archipresbiterum, aut si quis istorum presens non fuerit, per Priorem seu Rectorem seu capellanum ipsius Ecclesiae in cuius parrochia dicta crimina comissa fuerint, et captus apud... vel nostra castra propria proxima ad expensas nostras per clericos adducatur, adhibito ad hoc si opus fuerit auxilio brachii secularis, ut clerici ab illicitis arceantur, et scandalum ex in presencialitate clericorum delinquentium proveniente evitetur. Statuimus a clericis delinquentibus tales poenas seu mulctas (penas o multas) per nostros curiales exhigi et levari in pias causas et licitos nostro vel officialis nostri arbitrio exponendas. Pro bannis scilicet fructuum substractorum, et pro eundo de nocte sine lumine post tubae sonitum vel campanae, et pro cruentationibus et ictibus violentis quales a laycis in huiusmodi casibus consuetum est exhigi et levari per seculares Dominos in Diocesi... seu alias de quibus nobis vel officiali nostro videbitur faciendum, et nichilominus dampna passis satisfactionem facere teneantur. Sacerdotes parrochiales bono zelo et non ex odio de clericis suae parrochiae vicio incontinentiae seu aliis gravioribus criminibus diffamatis manifeste. Nos vel officiales nostros secrete certifficare procurent, ut erga correctionem illorum celeriter occurramus. Et hoc in virtute sanctae obedientia districte precipimus observari. Illi autem clerici qui dimittunt tonsuram et habitum clericalem ex iniquitate et malicia contra Deum et justitiam et honestatem Dei armis acceptis inverecunde crudelitati et enormitati scelerum se inmiscent, et ibi deprenduntur etiam nulla monicione preunte, quousque se corrigant. Item clerici qui ex levitate et lascivia vel necgligentia tonsura et habitu clericali dimissis, arma solum defferunt vel secularibus negotiis prohibitis se inmiscent tertio moniti desistere nolunt, quousque se corrigant. Item goliardi qui sunt inveterat in sua golardia de quibus non est spes corrigendi, quousque se corrigant. Item bigami foro ecclesiastico et omni privilegio ecclesiastico vel clericali sunt exclusi: clerici quoque qui non dimisso habitu clericali ut layci mercaturas et negociaciones clericis prohibitas exercentes, privilegium de non prestandis talliis et alis muneribus laycalibus post trinam monicionem amittunt. Districte prohibemus ne aliquis rectoriam seu vicariam alicuius Ecclesiae huius Diocesis ab aliquo recipere nisi prius presentatus fuerit nobis, et a nobis curam receperit animarum. Nec aliquis curam seu Vicariam curae animarum audeat recipere alias suscipere vel dimittere nostra licentia non obtenta, nec aliquis recipiat duas curas, nisi esset in Ecclesiis annexatis. Item quod nullus clericus juramentum seu promissionem aliquam faciat Patronis Ecclesiarum, antequam presentetur propter periculum simoniae. Si quae fuerint bene dicta in opusculo predicto, soli Deo attribuantur; si quae minus bene, ignorantiae propriae paratus corrigi et etiam edoceri, correctioni Sacrosanctae Romanae Ecclesiae subiciens omnia et singula supradicta. Licet in tractatu septem sacramentorum de aliquibus sequentibus lacius habeatur, quia tamen temporibus nostris gaudent brevitate moderni, ad eruditionem curatorum et etiam aliorum quorumcunque nostrae Diocesis, quorum capacitas ad mayora non ascendit, ignorancia scripturae sacrae facientes, sequuntur quaedam quae ad erudicionem faciunt christianorum, et ad salutem tendunt animarum.
Sequitur tabula christianae religionis. - Deo gratias.
Postea sequitur Tractatus de septem ecclesiasticis Sacramentis quem composuit reverendus in Christo Pater et Dnus. Guillermus Urgellen. Episcopus ad salutem animarum et ad instructionem omnium Sacerdotum, et maxime curatorum suae Diocesis et habetur pro constitutione Sinodali. Item constitutiones Sinodales revdi. in Christo Patris et Dni. Dni. Francisci div. miserat. Urgellen. Epi. in prima Synodo per eum celebrata anno a nativitate Dni. M.CCCC.XVI die XVII mensis madii, in qua inter alia fuit concessum caritativum subsidium a Prelatis rectoribus et clericis civitatis et Diocesis Urgellen. scilicet duos solidos pro libra secundum tatxationem decimae pro benefficiis taxatis in aliis secundum valorem, considerantes quod in Ecclesia Urgellensi non fuit celebrata Sinodus a revmo. Patre et Dno. Dno. Guillermo memoriae recolendae Epus. Urgellen. a quo effluverunt anni quinquaginta duo, licet in constitutione Dni. Guillermi predecessoris nri. etc.
